رای وحدت رويه ديوان عالی كشور

كلاسه پرونده : 38761
شماره دادنامه : 407/20
تاريخ رسيدگي : 30/4/72
تجديدنظرخواه : جناب آقاي دادستان محترم كل كشور
تجديدنظرخواسته : دادنامه صادره ازشعبه چهارم دادگاه نظامي تهران 
مرجع رسيدگي : شعبه 20 ديوان عالي كشور
هيئت شعبه   : آقايان  ... 

خلاصه جريان پرونده : طبق مندرجات اوراق پرونده ناوي وظيفه (الف ) فرزند.00 به اتهام قتل عمدي ناوي وظيفه (ب ) مورد تعقيب دادسراي نظامي تهران قرار گرفته و با صدور كيفرخواست از دادگاه نظامي درخواست شده كه درباره اش تعيين كيفر نمايد. جريان واقعه بر مبناي اوراق پرونده اختصارا" از اين قرار است :پايگاه پشتيباني  ...  به موجب نامه مورخه 31/1/69 عنوان رياست دادسراي نظامي اعلام نموده كه در ساعت 4 صبح روز31/1/69 ناوي گشتي شخصي را مشاهده كرده و به وي ايست داده توجه ننموده بطرفش تيراندازي كرده " است."  مسئولين بعد از تيراندازي در محل حاضر " شده اند"  و مجروح را به بيمارستان منتقل نموده اند و در آ;جا فوت شده " است."  (الف ) جريان تيراندازي و كشته شدن (ب ) و نحوه اقدام خود را توضيح داده و گفته است روز31/1/69 در برج 6 نگهبان بوده ،سربازي را مشاهده " كرده "  كه قصد فرار داشتهو به قصد فرار از ديوار بالا مي رفته " است."  سرباز ايست داده توجه نكرده با خشاب خالي اسلحه را مسلح نموده و باز هم ايست داده توجه نكرده و بهكار خود كه بالا رفتن از ديوار بوده ادادمه داده خشاب پر را به اسلحه گذاشته و يك تيرهوايي شليك كرده بازهم توجه نداشته ، دوباره پياپي به سوي وي شليك كرده و با پاسدار خانه تماس حاصل كرده و جريان را گزارش داده است. در تحقيقات بعدي معلوم شده كه مقتول مورد شناسايي متهم " بوده "  و قبلا" با يكديگر گفتكو ارتباط داشته اند. والدين مقتول (اولياي دم ) قتل را عمدي اعلام و با طرح شكايت عليه (الف ) تقاضاي صدور حكم به قصاص نفس كرده اند. در گزارش معاينه جسدي روي سينه طرف چپ آثار دو سوراخ كوچك كه يكي سر پستان چپ و ديگري در حدود دنده دهم با هاله سوختگي كه محل عبور دو گلوله به داخل قفسه سينه بوده درج گرديده " است."  در ناحيه پشت به محاذات ستون فقرات و مجاور مهره هاي 11و10 دو سوراخ ريز به قطر تقريبي نيم سانتيمتر با هاله سوختگي كه محل ورود دو گلوله از پشت بوده نيز در گزارش قيد شده و علت فوت اصابت دوگوله در پشت تعيين گرديده است. متهم در كليه تحقيقات انجام شده صراحتا" اقرار كرده كه با اراده و عمدا" سربازي را ...  كه به قصد فرار " از"  ديوار بالا مي رفته هدف قرار داده و به سوي او دو تيرپياپي شليك كرده " است "  اما مي گويد مرتكب قتل نشده و وظيفه قانوني خود را انجام داده است. پس از صدور كيفرخواست و ارسال پرونده به محاكم نظامي ، شعبه  ...  دادگاه نظامي يك  ...  حسب ارجاع عهده دار رسيدگي شده " است."  اين دادگاه در خاتمه دادرسي با اين استدلال كه متهم در دادگاه منكر قتل عمد شده و دلايل كافي بر اثبات قتل عمد.00 وجود ندارد، قتل را شبيه به عمد تشخيص داده و وي را از قتل عمد تبرئه " كرده 0"  و چون اولياي دم تقاضاي ديه نكرده اند نسبت به قتل غيرعمد قرار موقوفي تعقيب صادر كرده " است."  وكيل شاكي خصوصي به حكم صادره اعتراض و درخواست تجديدنظرنموده " است."  شعبه سي و يكم ديوان عالي كشور پس از بررسي لازم از اين جهت كه سوگند بايستي به درخواست مدعي باشد و سوگند منكر تبرعا" قابل ترتيب اثر نيست قسم خوردن به قرآن صحيح نيست و اولياي دم گذشت نكرده اند و مدعي قصاص مي باشند حكم تجديدنظرخواسته را نقض و رسيدگي را به شعبه ديگري محول نموده است.متعاقبا" شعبه چهارم دادگاه نظامي يك  ... حسب ارجاع به موضوع رسيدگي نموده و پس ازطرح شكايت اولياي دم و استماع مدافعات متهم و وكيل وي به موجب دادنامه نسبتا" مفصل و مشروح كه در ذيل آن قيد شده : (  ...  بنابراين يقين است كه آقاي (ب ) نه براي فرار بلكه براي سركشي و كنترل به محل نگهداري (نگهباني صحيح است ) شماره 6 آمده بود، لذا با التفات به اوراق پرونده و اظهارات ضد و نقيض متهم درمحضردادگاه و مطالبه قصاص از ناحيه اولياي دم ، مبادرت به شليك نموده كه واقعا" مانحن فيه از مصاديق بارز بند الف ماده 2  قانون حدود و قصاص بوده و حكم به قصاص بزهكار (اعدام ) صادر مي گردد.)
محكوم عليه و وكيل وي نسبت به حكم صادره اعتراض و درخواست تجديدنظر كرده اند و شعبه 31 ديوان عالي كشور با رد اعتراض حكم قصاص به وسيله شعبه 31 ديوان عالي كشور آقاي  ...  به وكالت از محكوم عليه درخواست اعمال مقررات ماده 35  قانون تشكيل دادگاههاي كيفري يك و دو را نموده و جناب آقاي دادستان محترم كل كشور با توجه به وظايف خاص نگهبان در محوطه نظامي و آن هم در اوقات شب اقدام متهم را به تيراندازي كه منجر به فوت (ب ) شده قتل عمدي ندانسته و از نوع شبه عمد تشخيص داده و از جهت ايراد قانوني حكم شعبه چهارم دادگاه نظامي درخواست تجديدنظر فرموده اند و پرونده به اين شعبه ارجاع گرديده است.
هيات شعبه در تاريخ بالا تشكيل گرديد و پس از قرائت گزارش آقاي  ...  عضو مميز و اوراق پرونده و نظريه كتبي آقاي  ... داديار ديوان عالي كشور اجمالا" مبني بر نقض حكم معترض عنه مشاوره نموده چنين راي مي دهد:
(نظر به اينكه در تحقيقات مقدماتي و در جريان دادرسي در محاكم نظامي صراحتا" و به دفعات اقراركرده كه اسلحه را به مقصد تيراندازي مسلح و پساز شليك تيري هوايي با هدف قراردادن شخص مورد نظر دو گلوله به وي شليك نموده " است "  و حسب مندرجات گزارش معاينه جسد و ساير اوراق پرونده دراثر اصابت گلوله هاي شليك شده ،به حيات شخص مورد بحث خاتمه داده شده و اين عمل كه منجر به سلب حيات از انساني شده اگر هم بر خلاف تشخيص دادگاه صادركننده حكم باطرح نقشه وتهيه مقدمات و سبق تصميم انجام نشده باشد نوعا" كشنده وسلب حيات به ترتيب مرقوم بر طبق بند (ب ) ماده 206  قانون مجازات اسلامي قتل عمدي است كه مجازات آن قصاص مي باشد و نه قتل شبه عمد كه شرايط تحقيق و مجازات ديگري دارد و با توجه به اينكه انگيزه كه مورد اشاره و استناد قرار گرفته و در تحقق قتل عمدي موثر نيست و از شرايط آن محصوب نمي شود و ايراد به اينكه قتل در اجراي وظيفه نگهباني ارتكاب شده با درنظرگرفتن تعداد گلوله ها و محل اصابت آنها و اوضاع و احوال منعكس در پرونده به لحاظ برخلاف مقررات و ضوابط بودن تيراندازي قابل توجه و موثر در مقام بنظر نمي رسد، اعتراض وارد نيست. بنابراين رد اعتراض اعلام و حكم تجديدنظرخواسته تائيد مي شود.)

مرجع :
كتاب قتل عمد، جلداول ، تاليف يداله بازگير،ازانتشارات ققنوس چاپ اول ،چاپ ديبا، سال 1376

68