رای وحدت رويه ديوان عالی كشور

تاريخ رسيدگي : 12/10/71
شماره دادنامه : 649/3
مرجع رسيدگي  : شعبه سوم ديوانعالي كشور

خلاصه جريان پرونده :

در تاريخ 23/7/68 آقاي (الف ) دادخواستي بطرفيت آقاي (خ )بخواسته خلع يد از يك قطعه زمين بمساحت دو هزار مترمربع وقاع در قريه تاندل دلارستاق از پلاك 33 فرعي از اصلي 27 بخش 8 مقوم بمبلغ چهار صد هزار ريال و پرداخت يكهزار وپانصد كيلوگرم گندم بقرار كيلوئي يكصد ريال بمبلغ يكصد و پنجاه هزار ريال بدادگاه تسليم نموده و باستناد محتويات پرونده ثبتي ومعاينه محل و جلب نظر كارشناس در توضيح دعوي اعلام داشته طبق پروند ثبتي اينجانب مالك قطعه زمين مزبور هستم حدود ان شمالا" بملك عليجان اجاري شرقا"بملك عبدالله اصغري جنوبا" بملك اصغري غربا" به ملك ابوالحسن مهدوي محدوداست خوانده زمين را عدوانا" تصرف كرده بكشت وزرع مشغول است و حاضر بتحويل زمين نيست با تقديم اين دادخواست رسيدگي و محكوميت خوانده بخلع يد و پرداخت اجور زمانتصرف بشرح فوق تقاضا مي شود ضمنا" گواهي اعطاء فرمايند تا دليل مالكيت خود را از ثبت اخذ و تقديم نمايم رسيدگي به موضوع بشعبه 2 حقوقي 2آمل ارجاع و پرونده بكلاسه 70-15/1/69 ثبت شده وباارسال فتوكپي مصدق سندعادي 11/6/1342 ودو برگ استهشاديه ضمن تكذيب از بهاي خواسته وايراد بارزيابي خواهان قيمت فعلي زمين را بيش از چهار ميليون ريال تعيين و اضافه نموده در سال 42 قطعه زمين را از آقاي (ف ) خريداري كرده ام بيش از 26 سال است كه در تصرف دارم و ثبتي هم بنيان واساسي ندارد و اب توجه بماده 22 قانون ثبت كه شرايط خاصي را براي احراز مالكيت قائل ده خواهان مالكيت ندارد و با توجه باصل برائت رد دعوي خواهان استدعا مي شود دادگاه با لحاظ اختلاف طرفين در بهاي خواسه از طريق جلب نظر  كارشناس در زمينه تعيين بهاي خواسته اقدام كرده كارشناس منتخب ارزش خواسته راپنج ميليون ريال برآورد نموده ودادگاه حقوقي دو آمل قرار عدم صلاحيت بشايستگي دادگاه حقوقي يك صادر  پرونده را ارسال نموده كه تحت كلاسه 153/69 در دادگاه حقوقي يك آمل مورد رسيدگي قرار گرفته خوانده بهمان مضمون لايحه قبلي لايحه ديگري با مدارك فرستاده دادگاه استعلام ازثبت را ضروري تشخيص واقدام كرده پاسخ استعلاماز ثبت واصل تحت شماره 6045 مورخ 20/11/69 ثبت دادگاه شده از مسجلين اسناد عادي خوانده تحقيق بعمل آورده و در تاريخ 9/4/71 بااستماع اظهارات طرفين و گواهان و كسب نظر مشاور خلاصتا" چنين اظهارنظر كرده است (با توجه به بگزارش اداره ثبت مبني بر اينكه ششدانگ سه قطعه زمين شهري مزروعي ابي مشهور به نجم سرپهندشت پلاكهاي 330و346و365 فرعي از47 اصلي واقع در قريه ناندل دهستان لارستان بخش 8 حوزه ثبتي آمل با حقابه از نهر را آقاي قرباني  ...  درخواست ثبت نموده كه آگهي هاي نوبتي منتشر وتحديد حدود صورت گرفته سپس بموجب سند رسمي شماره 88238-26/10/49 دفترخانه 21 پالكهاي مذكور را به آقاي (الف )انتقال قطعي داه است ونظر بانيكه مالك اصلي و قربانعلي ملكي پس از درخواست ثبت وتحديد حدود زمين مزروعي واقع در قرينه ناندل رابه موجب فروشنامه 15/5/1339 به آقاي خليل فتحي واگذاركرده ومشاراليه هم در تاريخ 11/6/42 به آقاي (ح ) خوانده دعوي منتقل نموده كه به لحاظ گواهي آقايان (ف )و احسان  ...  واگذاري مذكور محرز مي باشد سپس آقاي قربان  ...  زمين موردنزارع را طبق سند رسمي 238/88-26/10/41 بخواهان واگذار نمودهونظر باينكه آقاي قربان  ...  مالكيت خود را قبلا" در15/5/1339 به (ف ) واگذار كرده كه بعدا" به خ ) منتقل شده است و مالكيتي براي ملكي مالك اصلي زمين در قطعه زمين مقيد در فروشنامه 15/5/1339 باقي نمانده بود كه به آقاي (الف ) انتقال دهد وبنابمراتب بيع فاسد اثري در تملك ندارد مستندا" بماده 1257 قانون مدني عقديه برددعوي خواهان دارد) با ابلاغ رونوشت نظريه داتدگاه خواهان بشرح لايحه تقديمي ثبت شده بشماره  2037-30/4/71 ضمن ارسال فتوكپي مصدق برگ خلاصه معامله غير منقول و سند رسمي شماره 88238-26/11/1346 تنظيم در دفتر اسناد رسمي شمار21 حوزه ثبت آ'ل نسبت بنظريه دادگاه اعتراض كرده و حسب دستور 30/4/71 دادگاه پرونده بديوانعالي كشور ارسال بكلاسه 16/6452 ثبت وباين شعبه ارجاع شده است.
هيئت شعبه در تاريخ بالا تشكيل گرديد پس ازقرائت گزارش آقاي ...  عضوميز اوراق پرونده مشاوره نموده چنين اظهارنظر مي نمايند:

نظريه
نظريه مورخ 9/4/71 آقاي داردس دادگاه حقوقي يك آمل درپرونده شماره 153/69 موقعيت تاييد ندارد زيرا خوانده مدعي است قطع زمين موردنظر را در سال 1342  بموجب سند عادي مورخ 11/6/1342از آقاي ( خريدراي كدره و در تحقيقاتي كه دادگاه از آقاي (ف ) بعنوان گواه در تاريخ 9/4/71 بعمل آورده مشاراليه اظهار داشته زمين از اول متعلق به قربان  ...  بوده و قبل از اينكه اينجانب خريداري كنم در رهن آقاي (الف ) بوده و من با قباله عادي خريداري كردم و به آقاي (خ ) باقباله عادي فروخته در خوقعي كه زمين را به آقاي (خ ) فروختم اطلاع داشتم در رهن آقاي (الف ) است خواهان هم مدعي است زمين پلاك 330 فرعي از27 اصلي و چند پلاك ديگر از سال 1334 بمدت ده سال در رهن شرطي اينجانب بوده مضافا" خواهان ضمن دادخواست بپرونده ثبتي استناد كرده و ضرورت داشته دادگاه پرونده ثبتي را مطالبه وملاحظه نمايد در صورتي كه بر مبناي محتويات پرونده ثبتي معلوم گردد قطعه زمين موردنظر از سال 1334 در رهن يا بيع شرط آقاي (الف ) خواهان دعوي بوده از آنجا كه طبق ماده 459 قانون مدني در بيع شرط به مجردعقد مبيع ملك مشتري مي شود وطبق مقرارت قانون مدني در باب رهن مرتهننسبت بعين مرهونه حق عيني وحق تدقم داردو مي توند از محل فروش مرهونه طلب خود رااستيفاء كندوراهن نمي تواند در رهن تصرفي كند كه منافي حق مرتهن باشد مگر باذن مرتهن يا پس از فك رهن لذا معاملات عادي كه قربان ملكي مالك اوليه زمين با آقاي (ف ) انجام داده وهمچنين معامله موضوع سند عادي مورخ 11/6/42 استنادي آقاي (خ ) خوانده دعوي كه بدون اجازه مرتهن صورت گرفته با لحاظ ماده 793 قانون مدني نافذ نبوده است ونمي تواند براي خوانده مملك باشد بنا بمراتب و با عنايت بسند رسمي شماره 238/88-26/10/1346 و مدلول مواد70و73 قانون ثبت نظريه دادگاه تاييد نمي شود و پرونده در اجراي ماده 15 قانون تشكيل دادگاههاي حقوقي يك و دو بدادگاه حقوقي يك آمل اعاده مي گردد.

مرجع :
كتاب قانون مدني در آراء ديوان عالي كشور- خيارات واحكام راجع به آن - به اهتمام يداله بازگير - انتشارات فردوسي - چاپ اول 1379 - چاپ دريا