رای وحدت رويه ديوان عالی كشور

تاريخ رسيدگي : 3/7/1372
شماره دادنامه : 432/24
مرجع رسيدگي  : شعبه 24ديوانعالي كشور

خلاصه جريان پرونده :
بشرح مذكور در دادنامه شماره 615/1924/10/71 صادره ازشعبه 24 ديوانعالي كشور در تاريخ 19/6/70 آقاي (ج ) با وكالت آقاي (خ ) به طرفيت آقاي (ع ) دادخواستي بخواسته فسخ انتقال سرقفلي يك باب مغازه جزء پلاك 8986/479 موضوع قولنامه عادي بلحاظ غبن فاحش و تخليه و تحويل و آن مقوم بمبلغ يك ميليون ريال تقديم دادگاه حقوقي دو تبريز نموده كه به شعبه چهارم ارجاع گرديده و خلاصتا" توضيخ داده باينكه موكل بموجب قولنامه عادي حق كسب و پيش يك باب مغازه را به مبلغ يك ميليون ريال بلحاظ ناآگاهي از قيمتها بخوانده واگذار كرده در حاليكه در تاريخ معامله سرقفلي مغازه مزبور بيش از ده ميليون ريال ارزش داشته نظر باينكه موكل در اين معامله مغبون شده و غبن غبن فاحش مي باشد عنداللزوم با ارجاع امر بكارشناسي تقاضاي صدور حكم بر فسخ معامله دارد0 پس از تعيين وقت و ابلاغ بطرفين طبق صورتجلسه مورخ 20/8/70 آقاي وكيل خوانده پس از توضيحات وكيل خواهان اظهار داشته در مورد دعوي از بابت غبن پلاك 8986 فرعي 479 كه مغازه مورد دعوي نيز يك باب از سه باب مغازه همان پلاك مي باشد كه موكل كلا" به مبلغ يك ميليون و دويست هزار تومان كل پلاك مذكور را بخواهان فروخته بر فرض اگرادعاي همكار محترم صحت داشته و ارزش مغازه بيش از ده ميليون ريال باشد بنابراين ارزش كل آپارتمان و سه باب مغازه واگذاري منهاي يك باب فروخته شده از طرف خواهان بموكل بيش از دوازده ميليون تومان ارزش خواهد داشت با توجه به متن قرارداد مذكور مغازه رابه مبلغ يك ميليون ريال تقديم نموده اند تا معامله انجام شده در كل پلاك بين خواهان و خوانده تحقق يابد ثانيا" با توجه بقرارداد مورخ 21/12/69 كه درست 18 ماه بعد از قرارداد اوليه تنظيم يافته خواهان علاوه بر تاييد معامله قبلي نسبت به تنظيم سند نيز متعهد گرديده و علاوه بر آن برابر ذيل همان قرارداد چك شماره 261358 را نيز بابت وديعه تنظيم سند در حق موكل صادر نموده بنابراين با توجه به مبلغ چك كه 000/1500 تومان مي باشد شخص خواهان بي اطلاع از قيمت معامله نبوده و حتي 15 برابر وجه المصالحه را از بابت وديعه تنظيم سند رسمي همان مغازه بنام موكل چك صادر مي نمايد با عنايت بمراتب فوق بميزان خواسته اعتراض و تقاضاي تحسين واقعي آن و سپس صدور حكم و يا قرار شايسته دارد0 دادگاه از جهت تعيين بهاي خواسته قرار ارجاع امر بكارشناسي صادر واجراءنمود،كارشناس ارزش آنرا4500000 ريال تعيين و سپس دادگاه قرار عدم صلاحيت خود را به شايستگي دادگاه حقوقي يك تبريز صادر و پرونده را به آن شعبه ارسال داشته كه پس از وصول به شعبه چهارم حقوقي يك تبريز ارجاع گرديده دادگاه پس از تعيين وقت و ابلاغ بطرفين و رسيدگي طبق نظريه مورخ 19/10/71 اظهارنظر بر رد دعوي خواهان نموده كه بر اثر اعتراض آقاي وكيل خواهان پرونده بديوانعالي كشور ارسال وبه شعبه 24ارجاع گرديده اين شعبه پس از رسيدگي طبق دادنامه شماره 615/1924/10/71 نظريه مذكور را تاييد و پرونده را اعاده نموده كه سپس دادگاه چنين رايي صادر كرده است (000 دادگاه توجها" به محتويات پرونده نظر بر اينكه ششدانگ ملك ثتبي مذكور بصورت ساختمان دو طبقه اي بوده كه طبقه فوقاني آپارتمان مسكوني وطبقه تحتاني مشتمل بر سه باب مغازه مي باشد و برابر قولنامه مورخ 5/4/67 تنظيمي در بنگاه معاملاتي املاك 000 في مابين متداعيين به مبلغ يك ميليون و سيصد هزار تومان معامله گرديده و خواهان دعوي بعنوان خريدار تا مورخ 14/6/68 جمعا" يك ميليون و يكصد هزارتومان در حق خوانده پرداخت و در تاريخ مذكور قرارداد ديگري فيمابين تنظيم و ثمن معامله فوق الاشعار مشتمل بر دو باب مغازه ويك دستگاه آپارتمان كلا" بميزان يك ميليون و دويست هزار تومان قطع و يك باب از مغازه ها از مورد معامله مستثني شده واز كل ثمن معامله يكصد هزار تومان كسر و در قبال مغازه مذكور محسوب گرديده ومقرر شده كه طرفين متقابلا" نسبت به تنظيم اسناد رسمي انتقال نسبت بمورد معامله و همچنين سرقفلي مذكور در قبال يكديگراقدام نمايند و خواهان مابقي ثمن معامله را كه يكصد هزار تومان مي باشد در حق فروشنده پرداخت نمايد و بر اين اساس مجددا" در مورخ 21/12/69 خواهان طي يادداشتي كه مستند دعوي قرار گرفته اقرار نموده كه سرقفلي يك باب مغازه و يك دهنه جزءپلاك ثبتي صدرالاشاره رابخوانده فروخته و درقبال آن به مبلغ يك ميليون ريال رسيد و متعهدگرديده كه ظرف سه ماه از تاريخ 21/12/69 مقدمات تنظيم سند رسمي سرقفلي مغازه را فراهم نمايد و حتي چكي بشماره 261358به مبلغ يك ميليون و پانصد هزار تومان بعنوان تضمين سند رسمي مذكور بخوانده تحويل داده كه بعد از تنظيم سند در دفترخانه مسترد گردد چون يادداشت مذكور فقط بامضاء خواهان بوده و قراردادمحسوب نمي گرددونمي تواند اقرار بعمل آمده در آن بضرر غير مستند قرار گيرد و استنباط دادگاه از شرح ماوقع اقاله قسمتي ازمعامله كل پلاك ثبتي فوق الاشاره بوده كه برابر ماده 285 قانون مدني صورت پذيرفته و طرفين قصد معامله جديدي نداشته اند بناعليهذا موضوع غبن در مانحن فيه همان گونه كه خوانده دعوي دفاعا" بيان داشته چنانچه مصداق پيدانمايد در حق وي خواهد بود چه همان طوريكه كارشناس منتخب دادگاه اعلام نموده ارزش سرقفلي مغازه متنازع فيه بهنگام واگذاري چهارميليون هزار ريال برآورد گرديده و خوانده سه باب مغازه و يك دستگاه آپارتمان فوقاني آنها را به مبلغ يك ميليون و سيصد هزارتومان بخواهان فروخته فلذا دادگاه غبن خواهان را بلاموجه تشخيص وحكم برد دعوي مطروحه را صادر و اعلام مي دارد)آقاي (ج ) با وكالت آقاي (خ ) از دادنامه مذكور تجديدنظرخواهي كرده كه پس از انجام تبادل لوايح پرونده بديوانعالي كشور ارسال و باين شعبه ارجاع گرديده است.
هيئت شعبه در تاريخ بالا تشكيل گرديد پس ازقرائت گزارش آقاي ...  عضو مميز واوراق پرونده مشاوره نموده چنين راي مي دهد:
اعتراض تجديدنظرخواه نسبت به راي تجديدنظرخواسته خدشه بر استنباط قضائي دادگاه است كه موثر تشخيص نمي گردد0 همانطور كه در دادنامه قبلي اين شعبه ذكر گرديده از لحاظ رعايت اصول و قواعد دادرسي اشكالي در رسيدگي دادگاه مشهود نمي باشد لذا راي مورد بحث نتيجتا" ابرام مي شود0

مرجع :
كتاب سقوط تعهدات - ضمان قهري - به اهتمام يداله بازگير
انتشارات فردوسي - چاپ اول 1379  - چاپ دريا