رای وحدت رويه ديوان عالی كشور

تاريخ رسيدگي 4/6/1368
شماره        461/21
مرجع رسيدگي شعبه 21ديوانعالي كشور

خلاصه جريان پرونده :
در تاريخ 26/1/65 آقاي (س ) به وكالت شريك تجديدنظرخوانده دادخواستي بخواسته مبلغ 2843074 ريال بابت اضافه برداشتي از حسابجاري مربوط به شركت موكل بطرفيت خواهان تجديدنظر تسليم دادگاههاي حقوقي يك تهران نموده كه پرونده به شعبه 16 ارجاع به كلاسه 65/29ثبت گرديده است و بخلاصه توضيح داده كه سفته شماره 30352764/3/57 به مبلغ 5 ميليون ريال با تعهد شركت سهامي خاص مجتمع سردخانه و انبارهاي 000 و بحواله كرد شركت سهامي خاص 0000 صادر و با ظهر نويس در اختيار موكل بعنوان دارنده قرار گرفته و با تنزيل وجه آن به بانك واگذار شده است كه بلحاظ عدم پرداخت واخواست و در دادگستري طرح دعوي گرديده و شعبه 14دادگاه عمومي سابق طي دادنامه شماره 3229/3/61موكل را بپرداخت مبلغ 5ميليون ريال بابت اصل خواسته 171640 ريال هزينه دادرسي محكوم ودر خصوص خسارت تاخير تاديه دعوي را مردود اعلام نموده است ليكن بانك خوانده بدون توجه بميزان محكوميت موكل جمعا" با توجه بمدارك پيوست دادخواست 8014714 ريال راسا" از حساب جاري موكل برداشت كرده و لاشه سفته را اعاده نموده است و با وجود ارسال اظهارنامه نسبت باسترداد اضافه برداشتي اقدامي بعمل نياورده است و از دادگاه محكوميت خوانده به ميزان خواسته بااحتساب خسارت درخواست شده است با تعيين وقت رسيدگي و دعوت طرفين وكيل خوانده درمقام دفاع بخلاصه با استناد به بند 8 مقررات شرايط عمومي حسابجاري كه بامضاء خواهان رسيده و ماده 9همان مقررات رد دعوي خواهان را خواستار شده و توضيح داده است كه طرح دعوي عليه خواهان صرفا" بمنظور اثبات اصالت سفته مربوط صورت گرفته والا بانك با داشتن اختيار لازم نيازي باقامه دعوي نداشته است بهمين دليل هم اقدامي بصدور اجرائيه نكرد0 دادگاه با ارجاع امر به كارشناس و وصول نظريه كارشناس سرانجام در تاريخ 27/7/66نظريه استنباطي خود را داير بر پذيرش دعوي بميزان 1895382 ريال كه تحت عنوان سودعلاوه بر ارقام محكوم به شعبه 14 از حساب جاري خواهان برداشت شده و استدلال بلاجهت بودن اين برداشت ابراز داشته و نسبت به مبلغ 945691 ريال ديگر از مبلغ خواسته با استناد به مقرارت قانون عمليات بانكي بدون ربا و مجاني نبودن اقدامات بانكي در رابطه با خدمات مربوط به مشتريان ومالا" موجه بودن مبلغ مزبور و استحقاق بانك تحت عنوان كارمزد به رد دعوي اعلام نظر نموده كه با اعتراض وكيل بانك پرونده بديوانعالي كشور ارسال و اين شعبه در مقام رسيدگي در پرونده 19/2584 در تاريخ 6/4/67 طي راي شماره 300/21 جزدرمورد خسارات دادرسي نظريه دادگاه را در حدي كه بزيان بانك ابراز شده بود تاييد كرد و با اعاده پرونده به شعبه 16 دادگاه حقوقي يك تهران در تاريخ 30/5/67 در وقت فوق العاده با اعلام ختم رسيدگي مبادرت بصدور حكم نموده و با همان استدلال مذكور در نظريه مورخ 27/7/66و مستندا" بماده 301 قانون مدني و عدم استحقاق بانك اقدام بپرداخت مبلغ 895382 ريال از حسابجاري خواهان را بلامجوز تشخيص و بانك خوانده را باسترداد مبلغ مزبور محكوم نموده و برخصوص مبلغ 91462 ريال بابت هزينه دادرسي و دفتر و دستمزد كارشناسي از باب تسبيب و قاعده لاضرر بود بخواهان پرداخت نمايد كه وكيل بانك از راي صادره در قسمتي كه بزيان موكل صادر گرديده تجديدنظر خواسته كه پرونده بديوانعالي كشور ارسال بكلاسه بالا ثبت و باين شعبه ارجاع گرديده است اعتراضات در موقع شور قرائت مي گردد0
هيئت شعبه در تاريخ بالا تشكيل گرديده پس ازقرائت گزارش آقاي 00 و اوراق پرونده مشاروه نموده چنين راي مي دهند:
فقهاي شوراي نگهبان در ارتباط با خسارت تاخير تاديه درنظريه شماره 123485/4/64 صراحتا" مطالبه مازاد بر بدهي بدهكاربعنوان خسارت تاخير تاديه را جايز ندانسته و خلاف شرع اعلام و قابل اجراء نداسته اند بر اين اساس دادنامه شماره 3161/5/67 شعبه 16 دادگاه حقوقي يك تهران در قسمتي كه دعوي خواهان را نسبت به مبلغ 1895382 ريال واردتشخيص واقدام بانك را در برداشت مبلغ مزبورازحسابجاري خواهان بلامجوز غير استحقاق دانست منطبق با موازين و مقررات قانوني و شرعي بوده و با رد اعتراضات وكيل بانك دادنامه تجديد نظرخواسته را در اين قسمت مستندا" به بند ب ماده 10 قانون تعيين موارد تجديدنظراحكام دادگاهها و نحوه رسيدگي آنها تاييدمي نمايد در مورد مبلغ 91462ريال كه بابت هزينه دادرسي و دفتر ودستمزد كارشناسي باستناد قاعده لاضرر از باب نسبت صادر گرديده قطع نظر از اينكه خواهان راسا" بدادگستري مراجعه و مورد با قاعده لاضرر انطباق نداشته و خارج از باب تسبيب مي باشد اساسا" مطالبه اين قبيل خسارت بنا بر فتاوي معتبر فقهي فاقد وجهه شرعي بوده در اين خصوص راي دادگاه نقض و رسيدگي مجدد به شعبه ديگر دادگاه حقوقي يك تهران ارجاع مي گردد0

مرجع :
كتاب سقوط تعهدات - ضمان قهري - به اهتمام يداله بازگير
انتشارات فردوسي - چاپ اول 1379  - چاپ دريا