رای وحدت رويه ديوان عالی كشور

تاريخ رسيدگي : 17/5/372
دادنامه    72/267 و 266/18
تاريخ ابلاغ دادنامه 6/12/71 و29/1/72
مرجع رسيدگي شعبه 18 ديوانعالي كشور

خلاصه جريان پرونده :
1 - در تاريخ 4/6/1368 اداره كل مسكن و شهرساري استان هرمزگان دادخواستي به طرفيت شركت ساختماني ...  به خواسته مطالبه مبلغ سه ميليون و نهصد و چهل و هفت هزار و يكصد و شصت و چهار ريال بابت اضافه دريافتي تسليم داشته كه به شعبه اول دادگاه حقوقي يك بندرعباس ارجاع و به كلاسه 68/227 ثبت شده و به شرح دادخواست توضيح داده است كه (خوانده فوق الذكر به موجب پيمان شماره 9905 مورخ 8/9/1363 تعهد به تكميل هفت واحدمنازل سازماني سازمان بنادر و كشتيراني بندرعباس و غيره در ظرف مدت ده ماه نموده است ليكن به علت تعطيل و توقف غيرموجبه عمليات و عدم اعتناد و بي توجهي به تذكرات مكرر مجري مجبور به فسخ پيمان و خلع يد از خوانده موضوع شده و مراتب طي نامه شماره 5731 مورخ 19/5/1367 به مشاراليه ابلاغ گرديده و اخطار شده است تا به منظور صورت برداري از اموال و تاسيسات موجود در كارگاه و كارهاي انجام شده و متعاقبا" تهيه و تنظيم صورت وضعيت قطعي نماينده اي معرفي نمايد كه متاسفانه به علت بي اعتناي خوانده و براي حفظ حقوق دولت صورتجلسه تامين و دليل و صورت وضعيت قطعي تنظيم شده و به شركت مذكور ابلاغ گرديده است لذا پس از بررسي نهائي مشخص شده كه ارزش نهائي كارهاي انجام شده توسط خوانده مبلغ 447/136/7 ريال بوده در حالي كه به موجب آخرين صورت وضعيت وقت مبلغ 799/9951ريال دريافت داشته است ازآنجا كه برابر تبصره 4 ماده 37 شرايط عمومي پيمان پرداختهاي موضوع صورت وضعيت موقت جنبه غيرقطعي و علي الحساب داشته و فقط صورت قطعي تنظيم شده در روابط طرفين منشاء تصفيه قطعي محاسبات مي باشد بدين ترتيب خوانده مبلغ 2815352 ريال مستند به صورت وضعيت قطعي اضافه دريافتي داشته است .
2 - با عنايت به مفاد ماده 50 شرايط عمومي پيمان بشرح 000پيوست شركت خوانده موظف با تمام كارها در ظرف مدت ده ماه ازتاريخ 8/9/1363 بوده ولي با توجه به تاخيرات و تعطيلات غيرموجه كارها پيمان منعقده به تاريخ 19/5/1367 فسخ و خاتمه يافته تلقي شده است كه با توجه به بندهاي 1و2 ماده مارالذكر و بشرح جدول پيوستي مبلغ 812/31/1 ريال مشمول جريمه تاخير شده است كه با عنايت به موارد فوق و مستند به ماده 301 قانون مدني صدور حكم به خواسته دعوي مورد استدعا است مستندات :
1 - پيمان شماره 89905/9/62 مبني بر فسخ پيمان 2 - دستور پرداخت شماره 10071 مورخ 6/12/1365 به ذيحسابي منضم به حواله صادره .
3 - صورتجلسه تامين دليل 4 - صورت وضعيت موقت شماره 4 5 - صورت وضعيت قطعي شده 6 - نامه شماره 222715/3/1368 مبني بر ابلاغ صورت وضعي قطعي 7 - احتساب جريمه تاخير 8 - اخطار جهت تهيه صورت وضعيت قطعي به شماره 3957/2/1368) دادگاه با حضور نماينده خواهان تشكيل شده و با ملاحظه لايحه پنج صفحه اي خواهان و استماع اظهارات و چون اخطاريه خوانده برگشت نشده و نماينده خواهان نيز يكصد و سي برگ فتوكپي مدارك تسليم داشته ضمن ارسال آن براي خوانده طرفين را براي رسيدگي دعوت كرده است و بالاخره جلسات مورخ 13/8 و 30/8 و 26/9/68 به علت عدم ابلاغ اخطاريه خوانده بروز 2/1/68 تجديدگرديده است و در روز مذكور با حضور طرفين (نماينده خواهان و شخص مديرعامل شركت خوانده)تشكيل شده و پس از استماع اظهارات آنان دادگاه قرار ارجاع امر به كارشناس صادر نموده تاكارشناس منتخب (ميزان دقيق اضافه دريافتي خواهان را از اداره خوانده با توجه به آخرين صورت وضعيت ماده 5) و صورت وضعيت قطعي 2 ميزان خسارت وارده به خواهان ناشي از تاخير و تعطيل غيرموجه كار و كارگاه طبق ماده 50 شرايط عمومي پيمان توسط خوانه را دقيقا" محاسبه و تعيين و نظريه خود را مستند و موجها" به دادگاه اعلام نمايد) كارشناس منتخب دادگاه نظريه خود را به شرح گزارش پنج صفحه اي وارده به شماره 161931/5/69 تسليم داشته و به طرفين ابلاغ شده شركت خوانده لايحه وارده به شماره 292084/5/69 نسبت به نظريه كارشناسي اعتراض كرده خواهان نيز طي لايحه اي كه به شماره 292085/5/69 ثبت شده نسبت به نظريه اعلامي اعتراض نموده است دادگاه ضمن تعيين وقت طرفين وكارشناس را براي اخذ توضيح دعوت كرده و در تاريخ 4/7/69 جلسه دادگاه با حضور نمايندگان طرفين تشكيل شده و پس از استماع اظهارات آنان دادگاه ملاحظه نتيجه پرونده تامين دليل را ضروري دانسته و آن را مطالبه كرده و كارشناس لايحه درباره را توضيح نظريه خود را در سيزده صفحه تسليم داشته كه ضميمه پرونده است .
2 در تاريخ 25/6/69اداره كل مسكن و شهرسازي استان هرمزگان دادخواستي به طرفيت 1 آقاي (ي) 2 شركت ...  به خواسته مطالبه مبلغ چهارميليون و شصت و چهار هزار و هشتصد ريال بابت چهارفقره سفته واخواست شده بااحتساب خسارات وارده تسليم دادگاه حقوقي يك بندرعباس نموده كه رسيدگي شعبه دوم دادگاه حقوقي يك بندرعباس ارجاع و به كلاسه 69/186 خ يك ثبت شده و به شرح دادخواست توضيح داده است كه (مستند به چهار فقره سفته هاي يك ميليون ريالي به شماره هاي 615261 تا 6151364 همگي سر رسيده 25/12/136 خواندگان فوق مجموعا" به مبلغ چهار ميليون ريال به اين اداره كل بدهكار مي باشند و چون با مراجعات مكرر و اقدامات به عمل آمده حاضر به تاديه به ديون خويش نيستند با عنايت به مسئليت تضامني خواندگان رديف اول (متعهدسفته) و رديف دوم (ظهرنويس سفته) و به پيوست مدرك تقديمي و سفته هاي واخواست شده صدور حكم به محكوميت بابت هزينه واخواست سفته ها (مجموعا" 4064800 ريال در حق اين اداره كل و با منظور نمودن صدور قرار تامين خواسته مورد استدعا است) دادگاه مرجوع اليه با تعيين وقت طرفين را براي رسيدگي دعوت كردو در روز1/8/69 در صورتمجلس 15/9/9 عقيدشده است) جلسه دادگاه با حضور نماينده خوانده دوم تكميل شد و پس از استماع اظهارات او چون اعلام شده پرونده اي به كلاسه 10/68/227 در ارتباط بااين پرونده ومنشاء هر دو پرونده با قرارداد منعقد بين خواهان با شركت در رابطه با احداث 7 دستگاه ساختمان را هفتاد دستگاه بوده دادگاه ملاحظه پرونده امر را ضروري دانسته و آن را مطالبه نموده است و در تاريخ 29/8/1369 دادگاه در وقت فوق العاده تشكيل جلسه داده وبا ملاحظه پرونده 4/69/176و68/1/227 كه مورد استناد قرار گرفته و انعكاس مندرجات آن و به لحاظ ارتباط كامل دو پرونده به استناد قسمت اخيرشق 3 از ماده 197 قانون آئين دادرسي مدني رسيدگي دو پرونده در يك دادگاه را لازم دانسته و به نظر رياست كل دادگستري استان رسانيده و ثبت تصميم مورخ 5/9/59 رياست كل دادگستري رسيدگي به پرونده 68/1/227 شعبه اول نيز به شعبه دوم ارجاع گرديده دادگاه با حضور نماينده خواهان و نماينده شركت ...  تشكيل شده و پس از استماع اظهارات آنان آقاي (ي) خوانه رديف دوم پرونده 25/69/176 نيز حاضر شده و پس از توضيحات مشاراليه دادگاه با توجه به اينكه به نظريه كارشناس قبلي اعتراض كه از ناحيه هر دو طرف حاصل شده مجددا" قرار ارجاع امر به كارشناس صادر و كارشناس رسمي ازشيراز انتخاب كرده و ضمنا" در مورد پرونده 69/2/176 قرار تامين خواسته از اموال خواندگان به نحو تضامني معادل مبلغ چهار ميليون ريال وجه سفته ها صادر نموده و سپس به علت معذرت خواهي كارشناس طرفين را براي انتخاب كارشناسي دعوت كرده و در جلسه مورخ 17/4/70 كه با حضور نمايندگان خواهان و خواندگان تشكيل شده كارشناس ديگري انتخاب گرديده و بالاخره در تاريخ 8/8/70 جلسه دادگاه با حضور كارشناس و نماينده خواهان و آقاي (ي) يكي از خواندگان تشكيل شده كارشناس درخواست يك ماه مهلت براي اظهارنظر نموده است وكارشناس نظريه را بشرح گزارش 5 صفحه اي وارده به شماره 1902/262/9/70 اعلام نموده و پس از ابلاغ به طرفين و وصول لايحه اعتراضيه خوانده شركت ...  به وارد2017/83/10/70 ودرخواست خواهان بشرح لايحه وارده به شماره 1995/2/4/10/70 دادگاه در وقت فوق العاده روز22/10/70 تشكيل جلسه داده وكسب عقيده آقاي مشاور ختم رسيدگي را اعلام و نظريه خود را بشرح زير صادر نموده است (در خصوص دعوي اداره كل مسكن و شهرسازي استان هرمزگان به طرفيت شركت ساختماني ...  به مديريت آقاي (غ) به خواسته مطالبه مبلغ سه ميليون و نهصد وچهل و هفت هزار و يكصد و شصت و چهارريال بابت اضافه دريافتي وجريمه تاخير پيمان شماره 89905/9/63 تنظيمي فيمابين نظريه به اينكه خوانده به صورت وضعيت تهيه شده از سوي خواهان معترض بوده و ميزان كاركرد خود را زائد بر مبلغ دريافتي از خواهان اعلام داشته و اين امر نيز ارجاع امر به كارشناس را اقتضا داشت لذا قرار ارجاع امر به كارشناسي صادر و نظر به اينكه كارشناس منتخب كه نظريه اش مصون از تعرض بوده و اعتراض غيرمدلل خوانده نيز خدشه اي به صحت آن وارد نمي آورد و با التفات به صورت وضعيت تقديمي خواهان و نظريه كارشناس تامين دليل و خبره محل محمول بر مقارنت آن با اوضاع و احوال محقق ومعلوم قضيه و سبب پذيرش محكمه مي گردد و ميزان كار انجام شده در (7)  دستگاه ساختمان مورد پيمان ياد شده مبلغ 7217952 ريال) اعلام داشته كه دلالت بر زائد بودن ميزان دريافتي خوانده از خواهان بابت همين پيمان مي باشدوادعاي خوانده دائر به ابتياع مصالح از بازار آزاد نيز قطع نظر رابه اينكه به دليلي چه از موجب پيمان وظيفه كارفرما صدور حواله بوده كه در مانحن فيه عمل گرديده و عدم تحويل مصالح بابت اين حوالجات نيز مراجعه خوانده به مرجع صادر كننده حواله و تباني آن در صدور حواله جديد يا خريد آن از بازار آزاد را فرض داشته موثردر مقام نبوده و نظر به اينكه طرفين به مبلغ پرداختي كه (9951799) ريال) مي باشد موافقت دارند لذا با لحاظ ميزان استحقاق خوانده كه ناشي از ميزان كار انجام شده وتفاضل مبلغ دريافتي مي باشددعوي خواهان را در اين قسمت وارد تشخيص نظر به محكوميت خوانده به پرداخت مبلغ 2733847 مستندا" به مادتين 301و302 قانون مدني كه سبب الزام خوانده در استرداد اضافه دريافتي واستحقاق خواهان مورد مطالبه آن مي گردد .  دارد و در خصوص دعوي ديگر خواهان دائر به مطالبه خسارت و مازاد از مبلغ مورد نظر مورد نظر محكمه نظر به اينكه دادنامه پرداخت خسارت وجود رابطه سببيت في مابين فعل خوانده وضرر وارده به خواهان مي باشد و محتويات پرونده امر به ويژه نظريه كارشناسان بشرح موجود در پرونده دلالتي بر اينكه حضور خوانده علت منحصر تاخير در انجام قرارداد باشد ندارد بلكه تقصيرخواهان را نيز موجب اين امر دانسته و از سوئي وضعيت مملكت و ناياب شدن مصالح به نسبت سال قبل كه قابليت پيش بيني براي هيچ يك از طرفين قرارداد بوده علت تامه تاخير بر حادث اعلام گرديده لذا به لحاظ عدم احراز رابطه تامه سببيت في مابين عمل خوانده و خسارت ادعائي به خواهان و لحاظ مادتين 227 و 229 قانون مدني دعوي خواهان در اين خصوص به نظر محكمه وارده تشخيص و به بطلان آن اعلام نظر مي گردد و در خصوص ديگر دعوي خواهان عليه همين خوانده و آقاي اياز (ي) به خواسته مطالبه مبلغ 4064800 ريال بابت چهار فقره سفته شماره هاي 15631 نظر به اينكه سفته ها بابت تضمين پيش پرداخت به خواهان داده شده كه باالتفات به مراتب فوق اقامه دعوي جداگانه به جهت وصول وجوه آنها فاقد وجاهت قانوني مي باشد و نظر به اينكه دليلي كه مجزا بودن وجوه مندرج در مستندات ياد شده از مفاد پيمان مذكور را ثبت داشته و متضمن اشتغال ذمه خواندگان باشد ابراز نگرديده بنابراين دعوي خواهان در اين قسمت نيز به نظر دادگاه مردود مي باشد) پس از ابلاغ نظريه اداره كل آباداني مسكن و شهرسازي استان هرمزگان به شرح وارده به شماره 2402/232/11/70 نسبت به نظريه دادگاه اعتراض كرده اند و دادگاه پرونده را به ديوانعالي كشور فرستاده و شعبه 18 ديوانعالي كشور به موجب راي شماره 71/389/2718/8/1371 نظريه دادگاه را صحيح تشخيص و ضمن تنفيذ آن پرونده را به دادگاه رسيدگي كننده اعاده نموده است پس از وصول پرونده شعبه دوم دادگاه حقوقي يك بندرعباس در تاريخ 27/10/71 تشكيل جلسه داده و راي خود را عينا" با همان استدلال و توضيحات مندرج در نظريه مورخ 22/10/1370 صادر و نتيجه دعوي اداره كل مسكن و شهرسازي را عليه شركت ساختماني ...  به مبلغ دوميليون و هفتصد و سي و سه هزار و هشتصد و چهل و هفت ريال بابت اضافه دريافتي پذيرفته و شركت خوانده را به پرداخت در وجه خواهان (اداره كل مسكن و شهرسازي استان هرمزگان) محكوم نموده و دعوي خواهان را نسبت به مازاد مبلغ محكوم به و مطالبه خسارات رد كرده است و دعوي اداره كل مسكن و شهرسازي استان هرمزگان به طرفيت شركت ...  و آقاي (الف) به خواست مطالبه مبلغ چهار ميليون و شصت و چهارهزار و هشتصد ريال بابت چهارفقره سفته به شماره هاي 615361 لغايت 615364 را به لحاظ عدم وجود دليل كه مجزابودن وجوه مندرج در مستندات ياد شده از مفاد پيمان مذكور ثابت ندانسته و ردكرده است و پس از ابلاغ راي شركت ...  در تاريخ 7/2/72 نسبت به قسمت محكوميت خود و اداره كل مسكن و شهرسازي استان هرمزگان درتاريخ 1/3/1372 نسبت به آن قسمت از راي كه دعوي اداره مذكور رد شده درخواست تجديدنظرخواهي نموده و پس از توضيحاتي نقض آن قسمت از راي دادگاه را كه عليه آنان صادر شده خواستار شده اند كه باارسال نسخه دوم دادخواست و ضمائم جهت تجديدنظرخواندگان اداره كل مسكن و شهرسازي طي لايحه وارده به شماره 301/262/2/72 و شركت ...  به شرح لايحه وارده به شماره 82551/4/72 ثبت شده پاسخ خود را اعلام و تاييد راي صادره را درخواست كرده اند و دادگاه بشرح تصميم متخذه دستور ارسال پرونده را به ديوانعالي كشوو صادر نموده است كه به كلاسه هاي بالا ثبت و براي رسيدگي با بين شعبه ارجاع گرديده است دادخواست آقاي تجديدنظرخواه و لوايح تجديدنظرخواندگان هنگام شور قرائت خواهد شد.
هيئت شعبه در تاريخ بالا تشكيل گرديد پس ازقرائت گزارش آقاي ...  مميز و بررسي اوراق پرونده نسبت به دادنامه شماره 29498/10/1371 تجديدنظرخواسته مشاوره نموده چنين راي مي دهد.

بسمه تعالي
اعتراضات تجديدنظرخواهان نسبت به دادنامه شماره 498 - 29/10/1371 صادره از شعبه دوم دادگاه حقوقي يك بندرعباس با هيج يك از شقوق سه گانه مندرج در ماده شش قانون تعيين موارد تجديدنظر احكام دادگاهها و نحوه رسيدگي آنها انطباق ندارد لهذا مستندا" به ماده سه قانون فوق الذكر دادنامه تجديدنظر خواسته تاييد وابرام مي گردد

مرجع :
كتاب قانون مدني در آيينه آراء ديوان عالي كشور - عقود وتعهدات
به اهتمام يدالله بازگير- انتشارات فردوسي - چاپ اول - چاپ دريا