رای ديوان عالی كشور

كلاسه پرونده  :   88/254355/18/5609
شماره دادنامه  :   71/107و106/18
تاريخ رسيدگي  :   29/3/72
تجديد نظر خواه  :   خانم (الف )باوكالت (ب )
تجديدنظرخوانده  :   آقاي (ج )باوكالت (ب )
تجديدنظرخواسته  :   راي شماره ...صادره ازشعبه اول دادگاه حقوقي يك ...
مرجع رسيدگي  :   شعبه 18ديوان عالي كشور
هيئت شعبه       :   آقايان ...

خلاصه جريان پرونده : درتاريخ 1/3/1364 آقاي (د)به وكالت (ج )دادخواستي به طرفيت 1.آقاي (س )2و3 خانم (ش ) اصالتا" وقيمومتا"ازطرف فرزند صغيرش فرزاد 4.خانم (الف )به خواسته الزام خواندگان به انتقال رسمي شش دانگ پلاك 379 مجزي شده از 88 سنگ اصلي 55 بالحاظ خسارت و حق الوكاله مقوم به سه ميليون ويكصدوپنجاه هزارريال تسليم دادگاهاي عمومي ...نموده كه رسيدگي به شعبه دوم دادگاه عمومي ...كه بعدا" به شعبه دوم دادگاه حقوقي يك تبديل شده است ارجاع شده وخلاصه ادعايش اين است كه (شش )دانگ يك قطعه زمين پلاك مجزي شده از 88 سنگ  اصلي 55بخش 5...آقايان (ك )و(س )به موجب سندعادي مورخ 29/1/59(بالسويه هركدام سه دانگ )به موكل ازقرار مترمربعي سه هزارو ششصد و پنجاه ريال مي فروشندومبلغ پلنصدهزارريال ازثمن معامله رانقدا"دريافت ومبيع را تحويل مي دهند وقراربوده است پس ازآنكه موكل اقدام به احداث بنانمود نسبت به انتقال رسمي آن اقدام نمايند وموكل پس از تحويل زمين مبادرت به احداث اعياني نموده و جهت مراجعه به ادارات ذيربط آقاي (س ) طبق وكالتنامه شماره 928865/10/60اختياراتي به موكل تفويض كرده است ودرتاريخ 18/3/59 آقاي (ك ) فوت مي نمايد و بعدا"معلوم مي شود كه مشاراليه جزوافرادممنوع المعامله بوده است وآقاي (س ) نيزانتقال رسمي خانه راضمن اعلام رصايت  موكول به رفع ممنوعيت خوانده ديگردر معامله مي نمايد و ورثه مرحوم (ك ) موضوع ممنوع المعامله بودن رابهانه قرارداده امروز و فردامي كند و با مراجعه موكل آقاي (س ) وكالتنامه يادشده رابراي افراز سهم او به موكل تفويضمي كند تا پس از اخذ سند نسبت به انتقال رسمي  اقدام نمايد درخلال جريان ممنوعيت معامله مرحوم (ك )مرتفع شده است و با مراجعه به ورثه مرحوم (ك ) انجام كار را به اخذ گواهي به انحصار وراثت موكول كردند و چون به طول انجاميد موكل اظهارنامه موكل اظهارنامه شماره 255361/2/63را ارسال داشته است وچون خواندگان به وظايف خويش عمل نكرده اندمبادرت به تقديم دادخواست نموده واستدعاي صدورحكم به شرح خواسته داردوتحقيق محلي استناد و درخواست ملاحضه پرونده ثبتي رانموده ودرخواست صدور دستورفوري برجلوگيري از نقل وانتقالات پلاك 379 راكرده است ))دادگاه مرجوع اليه پس از دعوت طرفين و استماع توضيحات اصحاب دعوي در تاريخ 13/4/1364 باا كثريت راي شماره 1062 رابه شرح زيرصادرمي نمايد ((درخصوص دادخواست آقاي (د) ازآقاي (ج )به طرفيت 1.آقاي (س )2.خانم (ش )اصالتا"ازطرف خودوقيومتا" ازطرف فرزند صغيرش فرزا.خانم (الف )به خواسته الزام خواندگان به انتقال شش دانگ پلاك 379مجزي شده از 88 سنگ اصلي 55 بالحاظ خسارت وحق الوكاله به شرح متن مقوم به 3ميليون ويكصد وپنجاه هزار ريال اولا"ايرادات بانو(ش )واردوموجه است زيرامشاراليه همسر مرحوم (ك ) مي باشد و از عرصه ملك ارث نمي بردومالكيتي برعرصه نداردوباتوجه به خواسته خواهان كه انتقال عرصه ملك مي باشد دعوي توجهي به مشاراليه نداردوباتوجه به فتوكپي قيم نامه ابرازي توسط (گ ) فرزند (ك ) كه تحت قيوميت بانو(ش )توصيف گرديده متولد 1348 مي باشدكه هنگام تقديم دادخواست بيش از پانزده سال تمام قمري داشته و بالغ مي باشد و مستندا" به ماده 1210 اصلاحي قانون مدني هيچ كس رانمي توان بعداز رسيدن به سن بلوغ به عنوان جنون ياعدم رشد محجور نمود مگر آنكه عدم رشدياجنون اوثابت شده باشدودرمانحن فيه دليلي برحجر مشاراليه اقامه نشده است ولذا دعوي اصالتا" وقيمومتا"توجهي بر(ش )نمي تواند داشته باشدومستندا"به ماده 198 قانون آئين دادرسي مدني به اعتبار عدم توجه دعوي به با وي موصوف قرار رد دعوي خواهان نسبت به مشاراليه صادر و اعلام مي گردد و درمورد ساير خواندگان همان طوري كه احداز خواندگان اجمالا" دفاع نموده است سند عادي مورخ 29/1/59 ابرازي خواهان چنانچه ازمتن آن پيداست قولنامه ويك شرط ابتدائي وتوافق براي انجام معامله بوده و بيع به طور صحيح و شرعي بين خواهان و خواندگان واقع نگرديده تاتكليفي قانونا" برعهده خواندگان باشدو باعدم احرازوقوع بيع دعوي خواهان رواندانسته ومحكوم به رد اعلام مي نمايد))پس ازفرجامخواهي وكيل خواهان شعبه 18 ديوان عالي كشور رابه شماره 2185265/2/1365 به اين شرح ((فرجامخواهي عليه بانو (ش )مبتني براعتراض موجهي كه براركان راي فرجامخواسته خللي وارد آوردنبوده لذاابرام مي شود2، فرجامخواهي نسبت به قدرالسهم آقاي (س )وبانو(الف )دونفرازفرجامخواندگان ديگرمالا"واردبنظرمي رسدزيرا قطع نظرازاينكه مشاراليهم درجريان دعوي ظاهرا"دفاع و تكذيبي به عمل نياوردهانداولا" نسبت به مفاد وكالتنامه صادره ازناحيه آقاي (س )وضميمه آن ثانيا"برگ عمران وسوابق مربوطه كه مورداستنادفرجام خواه بوده توجهي به عمل نيامده است علي هذارسيدگي ناقص تلقي مي گردد وبانقص راي فرجامخواسته نسبت به قدرالسهم مشاراليهم رسيدگي وبه شعبه ديگردادگاه حقوقي ...ارجاع مي گرددكه نظربه مراتب بالا وبا التفات به ماده 8قانون اصلاح پاره اي ازقوانين دادگستري نسبت به موضوع رسيدگي وانشاءراي نمايد))
پس ازاعاده پرونده به دادگاه صادركننده رسيدگي بعدازنقض به شعبه اول دادگاه حقوقي ...ارجاع وبه كلاسه 65/1/86 ثبت گرديده ودادگاه مزبورپس ازيك سلسله رسيدگي و استعلام از دادسراي انقلاب اسلامي در مورد رسيدگي به دادخواست خواهان و وصول  پاسخ واستماع  توضيحات طرفين واينكه آقاي (س )رونوشت وكالتنامه اي را ارائه داده كه در ذيل آن باقلم قرمزقيد شده (درتاريخ چهاردهم مهرماه يكهزاروسيصدو شصت وپنج شمسي آقاي (س )موكل حاضرو وكيل را از وكالت عزل نمودند مراتب طي شماره 141719/7/65 به وكيل اخطار گرديد دفترخانه 273 تحت كفالت دفترخانه 127...)واخذتوضيح ازآقاي (د)وكيل خواهان در باره اينكه ازطرف (ك )گواهي عمران نسبت به سهم خوددريافت كرده يا خيرواينكه احداث اعياني نسبت به سهم مرحوم (ك ) مستند به پرونده شهرداري بوده ياخيروآيااعيانات بارعايت ماده 20قانون شهرداري در سندمالكيت واردشده يانه ونيزآياخواسته دعوي انتقال رسمي عرصه و اعيان است وياعرصه به تنهايي منظورنظراست و ورودآقاي (ب )به وكالت ازبانو(الف )و استماع اظهارات وكيل خواهان و موكلش درباره توضيح يادشده بالادادگاه براي اينكه مشخصات ومختصات عرصه و اعيان رقبه متنازع فيه تعيين گرددودرباره اظهارات خواندگان تحقيقات به عمل آيدونحوه واگذاري زمين مشخص گردد،قرارتحقيقات ومعاينه محلي صادر كرده وپس از اجراي قرارهاي صادره درتاريخ 14/2/1367 بالاخره دادگاه درتاريخ 29/4/1367نظريه خودراپس ازكسب عقيده مشاور به شرح زير: اولا"درخصوص دعوي خواهان آقاي (ج )باوكالت آقاي (د)به طرفيت (س ) و آقاي فرزاد نظر به اينكه رسيدگي قبلي در شعبه دوم محاكم عمومي حقوقي ...قرار رد به لحاظ عدم توجه دعوي صادر و به شرح فراز اول دادنامه صادرازديوان عالي كشورمورد تاييدقرارگرفته دراين مرحله تكليفي بردادگاه متصور نبوده وبا فراغ از رسيدگي نيازي به اعلام نظريه نيست ثانيا" درمورد دعوي مطروحه به طرفيت آقاي (س )ودوشيزه (الف )به خواسته الزام به انتقال رسمي پلاك 379 از55اصلي بخش 4... كه دادخواست تقديمي 376قيد سپس اصلاح گرديده با توجه به مندرجات مستند 29/1/59 منضم به دادخواست كه مصون ازانكار وتكليف باقي مانده مقيد جملاتي كه مبين اوصاف فروشندگان و خريدار مورد معامله و ثمن مربوطه بودواينكه ثمن معلوم ومقداري ازثمن تحويل بايع ومبيع تحويل مشتري گرديده (چه آنكه تحويل مي شودناظربه زمان حال نيزبوده و با جمله تحويل خواهدشدتفاوت فاحش دارد)مضافا"صورتمجلس اجراي قرارهاي معاينه وتحقيق محلي واظهارات شهود كه مصون از جرح مانده اند نيز مويد تصرف خواهان درپلاك مورد نزاع مقرون به زمان تنظيم سندمزبور وبه نحوي است كه عرفا" مالكانه تلقي مي گرددوبا التفات به اينكه عدم رعايت مقررات مواد 36 و 47 قانون ثبت بيع ومعامله واقعه را از اعتبار شرعي وقانوني خصوصا" درموردخارج ساخته النهايه آن را واجداعتبارسندرسمي ندانسته وباتصويب واجراي مواد 147 و 148 اصلاح قانون ثبت معاملات مقرره دراسناد عادي نيز مورد پذيرش قانونگذار قرارگرفته دادگاه سند عادي مورخ 29/1/1359 منضم به دادخواست را باتوجه به اقدامات بعدي مالكين خصوصا" خوانده رديف اول به تفويض وكالت واختياربه خواهان به منظوراخذ گواهي عمران واحداث ساختمان وتفكيك واخذسندمالكيت قدرالسهم وي مبايعه تلقي {كرده } وبا احراز وقوع عقد بيع بين طرفين واينكه خوانده عين عقد وبه وجه ملزمي متعهد به انتقال رسمي پلاك مورد بحث به خريدار(خواهان ) شده اندبه اصدار حكم به الزام خواندگان اخيربه حضوردردفتراسنادرسمي وانتقال رسمي قدرالسهم خودازپلاك موردنظربه خواهان اظهارعقيده مي نمايد.ثالثا" درموردخواسته ديگرخواهان به انتقال اعيانات احداثي نظر به اينكه دردادخواست تقديمي دررديف خواسته قرارنگرفته اضافه نمودن آن در اين مرحله ازرسيدگي واينكه پس ازاستيضاح از وكيل خواهان افزوده چشده فاقدمحمل قانوني است عقيده به رددعوي داردصادر و اعلام شده است وبااعتراض آقايان (س )(خوانده رديف اول )و آقاي (ب ) وكيل بانو (الف )شعبه 18ديوان عالي كشور راي شماره 69/189/2018/3/1369 را به شرح زيرصادرنموده است :
((باتوجه به محتويات پرونده اعتراض معترضين مالا" نسبت به نظريه مورخ 18/10/1368 دادگاه واردبه نظرمي رسدزيرا در حالي كه گواهي انحصار وراثت مربوط به تعيين ورثه قانوني مرحوم (ك ) در پرونده ملاحظه نمي شوددادگاه نظريه خودراصادرنموده است لذانظريه راواجد ايرادقضايي دانسته پرونده به دادگاه رسيدگي كننده اعاده مي گردد تاپس ازمطالبه گواهي انحصاروراثت وظبط درپرونده مبادرت به انشاء حكم مقتضي نمايند))
پس ازاعاده پرونده به دادگاه مربوطه ضمن تعيين وقت ودعوت طرفين ومطالبه گواهي حصروراثت دادگاه درتاريخ 16/8/1369 باحضورآقايان (د)وكيل خواهان وموكل ايشان و(س )(خوانده رديف اول )و(ب )وكيل بانو (الف )(خوانده رديف دوم ) تشكيل شده وپس از استماع اظهارت آنان و ارائه فتوكپي حصروراثت شماره 28165/2/1364 صادره ازدادگاه عمومي صلح ...(شعبه 11)مربوط به تعيين ورثه مرحوم (ك )دادگاه باكسب عقيده آقاي مشاور راي تجديدنظر خواسته رابه شرح زيرصادركرده است :(( در اين پرونده آقاي (د)به وكالت ازآقاي (ج )دادخواستي به طرفيت آقاي (س )وخانم (الف )وخانم (ش )اصالتا"وبه قيموميت ازفرزندخودآقاي فرزاد به خواسته به صدورحكم به الزام خواندگان به انتقال رسمي شش دانگ پلاك 379 مجزي شده از شماره 88 اصلي ... به استناد خريدنامه عادي مورخ 29/1/1359 منضم به دادخواست تسليم نموده وخواسته رابه مبلغ سه ميليون ويكصدوپنجاه هزارريال تقديم نموده كه پرونده امربدوا" درشعبه دوم محاكم عمومي حقوقي ... تحت رسيدگي واقع به صدور قرار قرار رد دعوي درمورد(ش )وآقاي فرزادبه لحاظ عدم توجه دعوي و حكم به رد دعوي درموردسايرخواندگان به لحاظ مندرج در دادنامه منتهي شده كه مورد فرجامخواهي خواهان واقع وپرونده به اين شعبه ارجاع گرديده ودر اين شعبه پس از رسسيدگيهاي لازم واخذ توضيحات كلي از طرفين به موجب نظريه مورخ 29/4/67 به محكوميت دونفر ازخواندگان به اسامي آقاي (د)و(س )...وخانم (الف )اظهارعيده شده در مورد ساير خواندگان نيز دادگاه خود را فارغ ازرسيدگي دانسته كه اين نظريه نيزمورداعتراض خواندگان واقع وشعبه هيجدهم ديوان عالي كشورپرونده راازلحاظ انضمام گواهي انحصار وراثت مرحوم (ك )ناقص تشخيص {داده } وتلويحا"نظريه معترض عنه راتائيدوپرونده راجهت انشاء حكم اعاده نموده است .علي هذا دادگاه معطوف به نظريه صادره اولا" آقاي (س ) و خانم (الف )دونفر ازخواندگان رابه حضور دريكي از دفاتراسناد رسمي وتنظيم وامضاءسندانتقال رسمي پلاك 379... به نام خواهان وبه قدر السهم خود محكوم مينمايدثانيا"درخصوص بانو(ش )آقاي فرزادبه لحاظ صدورقرارحكم به رددعوي درمرحله اوليه رسيدگي و قطعيت آن دادگاه خورافارغ ازصدورحكم ميداندراي صادره حضوري است .))
پس ازابلاغ راي آقاي (س )نسبت به راي صدره درخواست تجديدنظرخواهي كرده وپس ازتوضيحاتي درباره مستندخواهان واستنباط محاكم واينكه تنظيم مستند ابرازي خواهان رااز طرف خود عملي لغو دانسته وآن بر خلاف قوانين زمين شهري توصيف نموده نتيجه درخواست نقض راي صادره رانموده است ودادگاه دستور ارسال پرونده را به ديوان عالي كشور صادرنموده است .دفتردادگاه نسخه دوم دادخواست وضمائم راجهت تجديد نظرخوانده ارسال داشته وآقاي (د)به وكالت ازتجديدنظرخوانده پاسخ خود رابه شرح لايحه وارده به شماره ...اعلام نموده است ونيزآقاي (ب ) وكيل خانم (الف )نيزطي دادخواستي كه باپست سفارشي نسبت به محكوميت موكل خود درخواست تجديدنظرخواهي نموده وماحصل اعتراض اواين است كه نوشته مورداستناد خواهان مبايعه نامه نيست ومطابق مواد 46 و 47و 48 قانون ثبت قابل پذيرش نيست به علاوه ملك ازطرف مورث موكل به خواهان تحويل داده نشده و وكالتي هم ازناحيه مورث موكل يا شخص موكل به خواهان تفويض نگرديده بلكه آقاي دكتر(س )نسبت به سهم خود وكالت واختياربه تجديدنظرخوانده داده بوده تابتواندگواهي عمران واحداث ساختمان وتفكيك وسندمالكيت بگيردونمي تواندتسري به موكل داشته باشد.به فرض اينكه نوشته استنادي را مبايعه نامه ياقرارداد تصور و تلقي بنماييم تجديدنظرخوانده نمي تواند الزام موكل را به حضوردريكي ازدفاتر اسناد رسمي و تنظيم و امضاي سند انتقال رسمي پلاك 379مجزي شده ازشماره ....راتقاضانمايدزيرا با وجود وجه تخلف فقط ميتواند وجه تخلف را مطالبه نمايد و لاغير. پرداخت وجه تخلف جايگزين حضور دردفترخانه وامضاي سندمي شود و درخاتمه تقاضاي نقض راي صادره واصداردستورمجددرسيدگي رانموده است وباارسال به ديوان عالي كشور،شعبه 18 ديوان عالي كشوربه موجب ... درباره آقاي دكتر (س )اظهارنظركرده است ودرموردتجديدنظرخواهي آقاي (ب )به وكالت از خانم (الف )نيزبه شرح زير اتخاذتصميم وانشاءراي مينمايد.
هيئت شعبه درتاريخ بالا تشكيل گرديد و پس از قرائت گزارش آقاي ... عضومميز وبررسي اوراق پرونده نسبت به راي 16320/8/1369تجديدنظر خواسته مشاوره نموده چنين راي مي دهد:
((بسمه تعالي .درخصوص تجديدنظرخواهي آقاي دكتر(س )قبلا" طي آراء... اظهارنظرشده است ولي درمورد تجديدنظرخوهي آقاي دكتر...به وكالت ازخانم (الف )ملقب به ...نسبت به راي شماره 16320/8/1369 در موقع رسيدگي به درخواست تجديدنظرخواهي آقاي (س )از قلم افتاده است نيز به شرح زيراظهارنظر مي گرددكه باتوجه به اينكه مورث تجديدنظرخواه به موجب سندعادي مورخ 29/1/1359 سه دانگ مشاع سهمي خودرا ازپلاك 379 مجزي شده ازسنگ سنگ اصلي 55رابه خواهان (تجديدنظرخوانده فعلي ) به بيع قطعي فروخته واجازه احداث بنابه خريدار اعطاء نموده است ومقرر بوده است پس ازاحداث بنانسبت به تنظيم سندسمي انتقال اقدام نمايدو اعتراض وكيل تجديدنظرخواه مبني بر اينكه نوشته تجديدنظر خوانده مطابق مواد46 و 47 و 48 قانون ثبت قابل پذيرش نيست موجه نمي باشدزيرامستندابرازي برابرماده 10قانون مدني براي طرفين الزام آوراست وچون اعتراضات شاراليه باهيچ يك از موارد سه گانه مندرج درماده شش قانون تعيين مواردتجديدنظراحكام دادگاههاونحوه رسيدگي آنان انطباق نداردومستندا"به ماده سه قانون فوق الذكر راي تجديد نظرخواسته نسبت به سهم خانم (الف )تاييدوابرام مي گردد)).

مرجع :
كتاب آراي ديوان عالي كشور درامورحقوقي ، جلددوم
تاليف ، يداله بازگير، كارشناس قضائي وزارت دادگستري
انتشارات ققنوس ، چاپ اول ، چاپ سحاب ، 1377
81