رای ديوان عالی كشور

كلاسه پرونده   :    3/247177
شماره دادنامه :    552/24
تاريخ رسيدگي  :    5/8/1372
تجديدنظرخواهان :    بانوان (الف )و(ب )و(پ )
تجديدنظرخوانده :    (د)باوكالت آقاي (ه)
تجديدنظرخواسته :    دادنامه شماره 2578/12/71 صادره ازشعبه 25 دادگاه حقوقي يك ...
مرجع رسيدگي   :    شعبه 24ديوان عالي كشور
هيئت شعبه     :    آقايان ...

خلاصه جريان پرونده :به شرح مذكوردادنامه شماره 9560/10/69ازشعبه 24 ديوان عالي كشوردرتاريخ 26/9/68بانو(د)باوكالت آقاي (ه) به طرفيت بانوان (الف )،(ب )و(پ ) دادخواسته 1. صدورحكم به ابطال سند انتقال شماره 87219 دفترخانه 11...مقوم به دو ميليون و يكصدهزار ريال 2.محكوميت خوانده رديف اول به الزام برتنظيم سند رسمي انتقال درموردپلاك ...واقع دربخش ...به نام خواهان تقديم دادگاه  حقوقي يك ...نموده كه به شعبه سي وپنجم ارجاع گرديده وتوضيح  داده كه خوانده رديف يك به موجب مبايعه نامه عادي مورخ 11/2/64 شش دانگ سه قطعه باغ به پلاك ثبتي شماره ...به مساحت تقريبي ده هزار متر مربع رابادريافت بهاي آن به موكله منتقل نموده است ليكن خوانده كه با توجه به موضوع عقد بيع شرعيه وانتقال آن به موكله شرعا"و قانونا"مالك ملك موصوف نبوده است باوجوداطلاع ازطرح پرونده كلاسه ...دادگاه حقوقي يك ...به موجب سندانتقال شماره ...ثبت  شده در دفترخانه ...پلاك ثبتي شماره ...را بالمناصفه به خواندگان  رديف دوم وسوم منتقل نموده است نظربه اينكه باتوجه به عقد بيع  واقعه فيمابين موكله وخوانده رديف اول وتحقق مالكيت مشاراليها اقدامات مغايراين انتقال باطل خواهد بود لذا واگذاري ملك موصوف به خواندگان رديف دوم وسوم باتوجه ماده 117 قانون ثبت و مصرحات قانون مدني فاقد وجاهت قانوني بوده لذاتقاضاي مطالبه پرونده كلاسه ...شعبه 29دادگاه حقوقي يك ...{شده }باتوجه به مستندات آن رسيدگي وصدورحكم به شرح خواسته بااحتساب خواسته رادارد.
درجريان رسيدگي آقاي (س )باتقديم يك برگ وكالتنامه خود راوكيل خواندگان معرفي وضمن لايحه تقديمي اظهارداشته درموردخانم (الف ) خواهان قبلا"دادخواستي درهمين مورد به دادگاه تقديم نموده كه در شعبه 39 دادگاه حقوقي يك رسيدگي ودرديوان عالي كشورابرام شده و طرح مجدد دعوي صحيح نيست وبه آن پرونده استنادمي نمايم .استناد وكيل خواهان به ماده 117 قانون ثبت نيزدرجهت اثبات حقانيت موكله مي باشدوعلاوه براين سندعادي مستندخواهان مربوط به انتقال دو پلاك مي باشددرحالي كه بيش ازيك پلاك وجودنداشته وازطرفي اين سندعادي بااكراه واجبارازموكل گرفته شده وهيچ وجهي بابت آن داده نشده زيرا مبلغي كه درنوشته عادي بدان اشاره شده قابل حمل ونقل نيست وهيچ گونه چك ازهيچ يك ازحسابهاي جاري مرحوم علي اصغردروجه موكله صادر نشده وموكله به موجب سندعادي مورخ 14/1/45 ملك رابه دودخترخود (ب ) و (پ ) انتقال داده است كه فتوكپي سندعادي مذكوربه پيوست اين لايحه تقديم ميگردد ، لذاتقاضاي رددادخواست رادارد.امادرمورد (ب )و (پ ) موكلين ديگردعوي متوجه آنان نمي باشدزيراباخواهان ارتباط حقوقي ندارندبرفرض ادعابايدبه خانم (الف )مراجعه نمايدكه قبلا"طرح دعوي عليه وينموده ومنتهي بربي حقي خواهان شده واصولا"درخواست ابطال سند رسمي كه مطابق تشريفات قانوني انجام شده باسندعادي فاقدوجهه قانوني است ودرخاتمه موكلين فقط پلاك 62 راازمادرخود خريداري نموده اند.پلاك 69 رامرحوم علي اصغردرسال 1342 به آقاي (ش )فروخته است ،تقاضاي رددعوي خواهان رادارد.دادگاه پس ازرسيدگي طبق نظريه مورخ 25/2/69  اولا"  در مورد دعوي خواهان مبني برابطال سندانتقال شماره ...دفتر... دادگاه به استدلال اينكه موجب وجهتي جهت ابطال وجودندارد دعوي خواهان راغيرثابت تشخيص واظهارنظربرابطال دعوي خواهان كرده ثانيا"دعوي خواهان رابه الزام خوانده رديف اول به تنظيم سندرسمي انتقال درموردپلاكهاي 62و69 فرعي ازسند 25 اصلي واقع در بخش ...قابل استماع تشخيص نداده قرارردصادرنموده است .آقاي وكيل خواهان به نظريه مذكوراعتراض كرده كه پرونده به ديوان عالي كشور ارسال وبه شعبه 24 ارجاع گرديده اين شعبه پس ازرسيدگي چنين راي صادركرده است :
خواسته خواهان  (بانو د)درپرونده كلاسه 68/50 مطروحه درشعبه ...كه به موجب دادنامه شماره ...قراررددعوي صادروطبق دادنامه شماره .. شعبه نهم ديوان  عالي كشورابرام گرديده صرفا"الزام به تنظيم سند رسمي بوده است ليكن درپرونده فعلي خواسته دعوي بدوا"صدورحكم بر ابطال سندانتقال شماره ...وسپس محكوميت خوانده رديف يك برالزام به تنظيم سندرسمي انتقال مي باشدوباتوجه به مندرجات دادخواست و توضيحات وكيل خواهان درجلسه مورخ 25/2/69 مبني براينكه باعنايت به مستندمورخ 19/2/64 خريدوفروش بين موكله وخوانده رديف يك طبق مقررات قانون مدني به عمل آمده ليكن نوشته عادي كه براساس آن سند رسمي بافاصله (بيست ودوسال )تنظيم شده وپس ازاقامه دعوي موكله بين خواندگان تنظيم گرديده وتاريخ تحريرآن موخرميباشدكه بااين كيفيت اقتضاءداشته دادگاه بااختيارات حاصل ازماده 28 لايحه قانوني تشكيل دادگاههاي عمومي هرگونه تحقيق يااقدامي كه جهت كشف حقيقت لازم باشد انجام وسپس اتخاذتصميم نمايد.لذاپرونده جهت اقدام مقتضي اعاده
مي گردد. پس ازاعاده پرونده دادگاه پس ازتعيين وابلاغ به طرفين توضيحات وكلاي طرفين طبق صورتجلسه مورخ 20/2/1370 دادگاه استماع توضيحات خانم (الف )باتوجه به نوشته پيوست لايحه آقاي ...وكيل وي منتسب به خانم (الف )راموثرتشخيص (داده )ومشاراليهاراجهت اداءتوضيح دعوت كرده ليكن آقاي ...وكيل ايشان طي لايحه تقديمي اعلام نموده كه مشاراليها به علت كهولت قادربه حركت نيست وضمن لايحه ديگري تقاضانموده كه به وي گواهي داده شودكه اظهارات وي راازپرونده كيفري اخذوبه دادگاه تقديم نمايدودفتردادگاه ازشعبه دهم دادسراي عمومي پرونده كيفري رامطالبه نموده وطبق صورتجلسه مورخ 21/8/70 پرونده كيفري مربوطه به دادگاه ارسال شده ودادگاه خلاصه آن رادراين پرونده منعكس نموده است .سپس آقاي ...وكيل خواندگان اظهارداشته همان طوري كه درلايحه تقديمي گزارش كرده ام خانم ...مادرهمسرم به علت كهولت قادربه حركت نيست اظهارات ايشان درپرونده كيفري بازپرسي منعكس شده است .درخواست دارم كه موافقت فرمايندفتوكپي ازاظهارات وتوضيحات خانم (الف )از پرونده استخراج وبراي ملاحظه دادگاه ارائه دهم .درموردشكايت آقاي وكيل خواهان قبلا"توضيحات كامل داده شده مجددا" اعلام ميدارم كه طبق راي هيئت عمومي ديوان عالي كشور مساله ارائه سند رسمي و عادي و موضوع ماده 117 قانون ثبت به لحاظ عدم رعايت ماده 47 و 48 قانون ثبت قابل پذيرش نخواهد بود و طبق قانون مدني كليه عقود و قراردادهائي كه مطابق قانون انجام نيافته در محاكم قابل ترتيب اثر نخواهد بود و نوشته مورد استناد خواهان از روي اجبار و اكراه صادرگرديده زيرا امضاء (الف )به همين نام يعني (الف )مشخص شده ليكن درذيل سندعادي ابرازي قيدگرديده واين عمل توسط پسر(الف )به نام مرحوم علي اصغرانجام گرفته دوم اينكه درنوشته مذكوردوپلاك قيدشده به شماره 62و 69 درحالي كه شماره 69 به موجب سندرسمي فروخته شده است . معلوم نيست ملكي كه فروخته شده چگونه بعدا"ازمادرش خريده است .آقاي (ه) وكيل خواهان اظهارداشته كه كليه اظهارات وتوضيحات كافي درجلسه 30/2/70 در صورتجلسه دادگاه منعكس شده مطالب ديگري است كه به عرض دادگاه مي رسانم ودرجلسه قبل به عرض رسدكه مبايعه نامه 19/3/64 درتاريخ وقوع تنظيم يافته وخواندگان بارويت اظهارنامه ...مبادرت به تنظيم سندرسمي مورداشاره درپرونده نموده اندوبعدازتاريخ مذكورنيز قولنامه عادي به تاريخ قبل ازسال 62 تنظيم نموداه اندكه چون نحوه گردش خط خانم (الف )درزمانهاي مختلف مويدساختگي بودن قولنامه ارائه شده ازناحيه وكيل خواندگان مي باشدوبعدا" نوشته شده است تقاضاي اخذتوضيح ازخانم (الف )وارجاع امربه كارشناس گرديده متاسفانه وكيل خواندگان عمدا"ازحضورخوانده مذكوردردادگاه جلوگيري مي نمايدو پرونده استنادي دراين خصوص روشن نيست .استدعادارد درصورت ضرورت نماينده دادگاه باوجودي كه گواهي پزشكي صادره بي اساس است درمحل ازمشاراليهاتحقيق كافي معمول داشته وباانجام كارشناسي موردتقاضا صحت عرايض احرازشود.
آقاي ...وكيل خواندگان اظهارداشته كه آقاي وكيل خواهان اظهار مي داردكه بعدازتقديم دادخواست نوشته عادي تحريروتنظيم شده اين امربرخلاف واقع است زيرابه موجب اظهارنامه شماره ...درپاسخ اظهار نامه قيمه خواهان يعني مادر(...)اعلام كرده وحال آنكه تاريخ تقديم دادخواست سال 68 بوده وتقاضاي صدورحكم واظهارنظربربطلان دعوي خواهان ضمن خسارات وارده مورداستدعامي باشد.دادگاه اتخاذ تصميم نموده كه اولا"به آقاي ...گواهي داده شده كه رونوشت يامصدق اظهارات خانم ...ازپرونده كيفري تهيه وضميمه دادخواست گرددثانيا" بنابه ضرورت تحقيق ازخانم (الف )قرارتحقيق محلي ازمشاراليهاصادرمي گردد كه عضومجري قراردرمحل اقامت خانم موصوف پيرامون سندعادي مورخ 14/1/1345 وسندعادي  19/3/1362 درموردفروش ملك تحقيق ودر صورت اقتضاءقرارارجاع امربه كارشناسي صادرگردد.
آقاي ...پس ازاخذگواهي ازدفتردادگاه موارداستفاده خودراازپرونده كيفري اخذوبه دادگاه تقديم نموده وطبق صورتجلسه مورخ 15/2/1371 آقاي مديردفترازخانم (الف )درمنزلش تحقيق به عمل آورده ومشاراليها درمورداسنادعادي مذكورچنين بيان كرده است (سندعادي مورخ 14/1/45 رابنده امضاءنمودم وسندعادي مورخ 19/3/64 رانمي دانم من امضاء كرده ام ياخير؟)درقبال سوال مجري قراردائربه اينكه آيااين دوسند به خطشمامي باشدياخير؟چنين پاسخ داده (سندعادي مورخ  14/1/1345 به خط وامضاء خودم مي باشدولي سندعادي مورخ 19/3/1364نمي دانم به خط من است ياخير؟ولي امضاءآن متعلق به خودم مي باشد) وسپس بانوي مذكوراضافه نموده (درحدود7يا 8 سال پيش پسرم آقاي علي اصغرنزدمن آمده واظهارداشتندكه نامه اي به من بده مي خواهم ازدادگستري وام بگيرم وبه زوراين نامه راازمن گرفت فرداتلفن كردوگفت كه من نامه شماراپاره كردم ودورريختم )پس ازاجراي قراردادگاه دروقت فوق العاده به وكلاي طرفين اخطارنموده كه اصول مستندات خودرابه دادگاه تقديم نمايندكه درصندوق دادگاه نگهداري شودووضعيت ثبتي ملك نيزازاداره ثبت استعلام گرديده كه پاسخ واصل شده وسپس بانوان (ب )و(پ )ازخواندگان ووكيل آنان ضمن لايحه تقديمي اعلام نموداندكه چون پس ازتنظيم سند عادي مورخ 14/1/45 پلاك 63 طبق سندرسمي شماره ...دفترخانه شماره .. ملك به آنان منتقل شده نيازي به استفاده ازسندعادي فوق الذكربه نظرنمي رسدوازطرفي نوشته عادي خواهان دعوي نيزباتوجه به مواد47و 48 قانون ثبت وراي هيئت عمومي ديوان عالي كشورتاب معارضه باسند رسمي نداردلذاضمن استردادسندعادي مورخ 14/1/45 تقاضاي صدورحكم به بطلان دعوي خواهان رادارند.سرانجام دادگاه پس ازكسب نظرآقاي مشاور وذكرمقدمه وخلاصه جريان پرونده چنين راي صادر كرده است (.....با عنايت به مدافعات طرفين چنين استنباط مي گردد كه اولا"اشاره آقاي ... وكيل خواندگان به قضيه امرمختوم موجه ومدلل نميباشد زيرا كه به دلالت پرونده 68/50 شعبه 29 دادگاه حقوقي يك ...خواسته خانم (د) الزام بانو(الف )به حضوردردفترخانه به تنظيم سندرسمي به انتقال پلاكهاي 63 و 69 بوده كه دادگاه باتوجه به اينكه خوانده درپلاكهاي موصوف مالكيتي نداشته قراررددعوي صادرنموده است .قطع نظرازاينكه صدورقراراظهارنظرماهيتي تلقي نمي گردداساسا"موضوع خواسته باموضوع خواسته شده دراين دادگاه متفاوت بوده است وخواسته خواهان درپرونده اخيربدوا"ابطال سدرسمي شماره ...سپس الزام خوانده رديف اول به حضوردردفترخانه به تنظيم سندزسمي است كه بااحرازصحت دعوي ابطال مالكيت خوانده رديف اول برپلاك موصوف نيزهمچنان مستقرخواهدشد. ثانيا"ادعاي ديگروكيل خواندگان به اينكه قراردادعادي مورخ 19/2/64 به اكراه واجبارموكل وي تنظيم گرديده چون ادعاي نامبرده دراين خصوص متكي به دليل نبوده غيرموجه ومردوداست ثالثا" ازاينكه قراردادنسبت به انتقال پلاكهاي 63و 69 تنظيم گرديده درصورتيكه موكل فقط مالك پلاك 62 بوده باقبول خواهان نسبت به همين پلاك ديگرموجبي براي اظهارنظرنيست رابعا"درمورداينكه به موجب سندعادي مورخ 14/1/45 ملك راقبلا"به دودخترخودبانوان (ب )و(پ )انتقالداده است باتوجه به استردادسندازطرف خواندگان موضوع منتفي وقابل بحث نمي باشد فلذا دعوي خواهان به دلائل زيرمحمول برصحت تشخيص ميگردد: 1 قراردادمورخ 19/3/64 بارعايت شرايط صحت سند تنظيم گرديده و اراده طرفين برانجام عقدبيع قرارگرفته است وخوانده رديف يك وساير خواندگان آن راتكذيب نكرده ودرواقع مصون ازاعتراض مانده است . 2 اصل حاكميت اراده افراددرتنظيم قراردادهاي خصوصي به موجب ماده 10 قانون مدني پذيرفته شده است .
3تاريخ قراردادهاي مذكورمقدم برانعقادعقدبيع به موجب سندرسمي شماره ...بوده بنابراين خانم (الف )ديگرمالكيتي درپلاك موصوف شرعا" وقانونا" نداشته تابتواند موضوع معامله رامجددا" منتقل نمايد بنابراين عقدبه موجب اين سندموضوعيت نداشته وخلاف قانون بوده حكم به ابطال سندرسمي شماره ...دفترخانه ...صادرواعلام مي گردد واما درخصوص الزام خانم (الف )به حضوردردفترخانه اسناد رسمي به تنظيم سندرسمي به انتقال پلاك 63 نظربرمراتب فوق واينكه خوانده درتاريخ تنظيم قراردادوبه عبارت ديگرعقدبيع مورخ 19/3/64مالك پلاك 62بوده است وبه موجب اين قراردادملك مذكور راصحيحا" به خانم (د) منتقل نموده فلذابااستنادبه ماده 10ازقانون مدني و مواد 219و223ازهمين قانون وباتوجه به آيه شريفه اوفوا بالعقودحكم به محكوميت خوانده رديف اول به حضور در دفترخانه تنظيم سند رسمي انتقال پلاك ... به نام بانو(د)صادرواعلام مي گرددآراء صادره وفق مقررات قابل تجديد نظردرديوان عالي كشورخواهدبود.بانوان (الف )،(ب )،(پ ) در دادنامه مذكورتجديدنظرخواهي كرد است كه پس از انجام تبادل لوايح پرونده به ديوان عالي كشور ارسال وبه اين شعبه ارجاع گرديده است . هيئت شعبه درتاريخ بالاتشكيل گرديدوپس ازقرائت گزارش آقاي ...عضو مميز واوراق پرونده مشاوره نموده چنين راي مي دهد:
بسمه تعالي
اشكال عمده اي كه به دادنامه تجديدنظر خواسته وارد است اين است كه آقاي (ه) وكيل خواهان سند عادي مورخ 14/1/45 خواندگان را مورد تكذيب و ترديد قرارداده و معترض گرديده كه تحرير و تنظيم آن به تاريخ موخر بر سند عادي مورخ 19/3/64 مستند خواهان بوده و خواندگان و وكيلشان به اصالت سند و استفاده از آن باقي و دادگاه نيز درصدد رسيدگي و كشف حقيقت امر بوده و چون دو نفر از خواندگان بانوان (پ ) و (ب ) به لحاظ اينكه ملك با سند رسمي به آنان منتقل شده و ديگر نيازي به استفاده ازسند مذكور را نداردآن رامسترد نموده اند. دادگاه از رسيدگي به اصالت سند وكشف حقيقت امرمنصرف شده و مبادرت به صدور راي كرده و حال آنكه خواندگان مذكور به ادعاي اصالت سند باقي بوده و استردادآن را ازحيث تصور بي اعتباري سندعادي خواهان در قبال سندرسمي انتقال ملك به خودتلقي كرده اند و از طرف ديگر همان طور كه تجديدنظرخواهان معترض شده اند بانو (الف ) خوانده ديگرسند مذكور را مسترد نداشته است . با اين وصف اقتضاء داشته كه دادگاه به اصالت سند از حيث تاريخ تحرير وتنظيم آن رسيدگي و در اجراي مقررات ماده 28 قانون تشكيل دادگاههاي عمومي هرگونه تحقيق يا اقدامي كه براي كشف حقيقت لازم باشدنجام داده و سپس مبادرت به صدور راي نمايد علي هذادادنامه تجديدنظرخواسته كه بدون توجه به مراتب مذكور صادر شده به لحاظ نقص رسيدگي نقض وبه استناد بند(ب ) ازماده 6 قانون تجديدنظرآراءدادگاهها پرونده جهت تكميل رسيدگي به دادگاه صادركننده حكم منقوض ارجاع مي گردد.))

مرجع :
كتاب آراي ديوان عالي كشور درامورحقوقي ، جلددوم
تاليف ، يداله بازگير، كارشناس قضائي وزارت دادگستري
انتشارات ققنوس ، چاپ اول ، چاپ سحاب ، 1377
81