آرا ديوان عدالت اداری

رأي شماره 298 هيأت عمومي ديوان عدالت اداري در خصوص ابطال قسمتي از كتاب امور بيمه‌گري سازمان تأمين اجتماعي در سال 1380 شماره هـ/82/464
 
     
     
        تاريخ: 15/5/1385
        شماره دادنامه: 298
        كلاسه پرونده: 82/464
        مرجع رسيدگي: هيأت عمومي ديوان عدالت اداري.
        شاكي: آقاي سيروس اسلامي فارساني.
        موضوع شكايت و خواسته: ابطال قسمتي از كتاب امور بيمه‌گري سازمان تأمين اجتماعي در سال 1380.
        مقدمه: شاكي به شرح دادخواست تقديمي اعلام داشته است، به طوري كه از مقررات موضوعه مختلف در خصوص بازنشستگي پيش از موعد و نحوه احتساب سوابق اشتغال بيمه‌شدگان در كارهاي سخت و زيان‌آور موضوع تبصره‌هاي الحاقي به ماده 76 قانون تأمين اجتماعي و قانون اصلاح تبصره 2 الحاقي ماده مذكور مصوب 30/11/1379 مجلس شوراي اسلامي استنباط مي‌گردد، صرف اشتغال در كارهايي كه داراي ضوابط قانوني مشاغل سخت و زيان‌آور تلقي گردند، ايجاد حقي را براي بيمه‌شدگان مي‌نمايد كه به استناد حق مذكور بتوانند از حمايتهاي مندرج در قانون اخيرالذكر از جمله بازنشستگي يا از كارافتادگي و غيره استفاده نمايند و شرط خاصي براي تداوم اشتغال تا زمان بازنشستگي يا سلب حق مكتسب قبلي در صورت خروج از مشاغل مذكور پيش‌بيني نشده است. ليكن متأسفانه سازمان طرف شكايت، اخيراً طي يك پرسش و پاسخ كه مفاد آن را براي شعب خـود در حكـم بخشنـامه‌هاي لازم‌الاجـراء مي‌داند، شرط استفـاده از مزايـاي بازنشستگي پيش از موعد و استفاده از حمايتهاي قانوني قانون اصلاح تبصره 2 الحاقي ماده 76 را بدين نحو مقرر نموده است كه بيمه شده بايد در تاريخي كه تقاضاي استفاده از حمايتهاي مذكور را مي‌نمايد در شغل سخت و زيان‌آور اشتغال داشته باشد كه مفهوم مخالف چنين قاعده نابجائي آن است كه خروج ارادي يا غيرارادي بيمه شده از مشاغل مذكور قبل از درخواست بازنشستگي موجب سلب حق مكتسب گذشته وي در اين زمينه خواهد شد كه وضع چنين محدوديتي خارج از اختيارات سازماني سازمان طرف شكايت و مخالف نص صـريح قانون است و بدين وسيله ابطـال دستورالعمل مذكور را تقاضا دارد. مدير كل دفتر حقوقي و دعاوي سازمان تأمين اجتماعي در پاسخ به شكايت مذكور طي نامه شماره 41547/7100 مورخ 13/12/1384 اعلام داشته‌اند: 1ـ پاسخ مورد شكايت به هيچ عنوان بخشنامه تلقي نمي‌شود و جنبه نظري و ارشادي داشته و فاقد هرگونه قدرت الزام‌آور است. 2ـ با توجه به نصوص قانوني حاكم بر موضوع از جمله شق يك بند (ب) ماده واحده اصلاح تبصره 2 الحاقي ماده 76 و قانون اصلاح مواد 76 و 77 « افرادي كه حداقل 20 سال متوالي يا 25 سال متناوب در كارهاي سخت و زيان‌آور اشتغال به كار داشته باشند و در هر مورد حق بيمه مدت مزبور را به سازمان پرداخته باشند، مي‌توانند تقاضاي مستمري بازنشستگي نمايند.» و پاسخ مورد شكايت نيز مطلبي غير از آن را منعكس ننموده، در آن تأكيد شده است كه لازم است قبل از بيكاري، واجد شرايط 20 سال  متوالي و يا 25 سال متناوب باشند. اين امر بدان معني است كه 20 سال يا 25 سال سابقه حسب مورد لزوماً بايد در مشاغل سخت و زيان‌آور باشد و نه ايام بيكاري و .... بدين ترتيب نكته اساسي در پاسخ داده شده با توجه به همين مطلب است. هيأت عمومي ديوان عدالت اداري در تاريخ فوق با حضور رؤساي شعب بدوي و رؤساء و مستشاران شعب تجديدنظر تشكيل و پس از بحث و بررسي و انجام مشاوره با اكثريت آراء به شرح آتي مبادرت به صدور رأي مي‌نمايد.

رأي هيأت عمومي

        قانونگذار در مقام حمايت از كارگران شاغل در كارهاي سخت و زيان‌آور به شرح شق يك بند (ب) ماده واحده اصلاح تبصره 2 الحاقي ماده 76 و قانون اصلاح مواد 76 و 77 قانون تأمين اجتماعي علي‌الاطلاق افرادي را كه حداقل 20 سال متوالي يا 25 سال متناوب در كارهاي سخت و زيان‌آور اشتغال به كار داشته و در هر مورد حق بيمه مربوط را به سازمان تأمين اجتماعي پرداخته باشند، ذيحق به تقاضاي برقراري مستمري بازنشستگي اعلام نموده است. بنابراين مفاد اظهارنظر شماره 25088/5000 مورخ 24/3/1382 سازمان تأمين اجتماعي كه در رديف 35 كتاب سال 1380 امور بيمه‌گري (قانون ـ مقررات، ضوابط اجرايي) درج گرديده و علاوه بر شرايط مقرر در قانون استفاده از مستمري بازنشستگي قانوني را مقيد و مشروط به اشتغال به كار سخت و زيان‌آور در هنگام تقاضاي برقراري مستمري بازنشستگي كرده و بدين طريق در مقام قانونگذاري برآمده و دايره شمول قانون را مضيق ساخته است، خلاف حكم مقنن و خارج از حدود اختيارات سازمان تأمين اجتماعي تشخيص داده مي‌شود و مستنداً به قسمت دوم ماده 25 قانون ديوان عدالت اداري ابطال مي‌گردد.

هيأت عمومي ديوان عدالت اداري ـ معاون قضائي ديوان عدالت اداري ـ مقدسي‌فرد