قانون تجارت

نظريه مشورتي اداره حقوقي وزارت دادگستري

17                             شماره 36هفته دادگستري صفحه 194

1   سفته .
2   اقامه دعوي عليه ظهرنويس .


آيا ابتداي مهلت براي اقامه دعوي علهي ظهرنويس تاريخ واخواست است يا تاريخ ابلاغ واخواستنامه ؟
در مورد سئوال فوق كميسوين مشورتي حقوق تجارت اداره حقوقي در جلسه مورخ 11/7/44 چنين اظهار نظركرده است :
چون بر طبق ماده 286 قانون تجارت اگردارنده براتي كه بايستي در ايران تاديه شودوبعلت عدم پرداخت اعتراض شده بخواهداز حقي كه ماده 249براي او مقرر داشته استفاده كندبايددرظرف سه ماه از تاريخ اعتراض اقامه دعوي نمايد ومواد293و294 قانون مذكور نيز حكايت از تاريخ ابلاغ اعتراضنامه نداردوماده 287 نيزصريحا" اعلام ميدارد(درموردبرواتي كه بايددرخارجه تاديه شوداقامه دعوي برعليه برات دهنده يا ظهرنويسهاي مقيم ايران در ظرف 6ماه از تاريخ اعتراض بايد بعمل آيد وماد280 قانون مزبورحاكي است كه امتناع ازتاديه وجه برات بايددرظرف ده روزازتاريخ وعده بوسيله نوشته ايكه اعتراض عدم تاديه ناميده ميشودمعلوم گردد)ومقصود از تبصره ذيل ماده 286 اينستكه قانونگذار خواسته است مدعي عليه كه محل اقامت اودرخارج ازمحلي است كه وجه برات بايد در آنجا پرداخته شودفرصتي بدهدكه باتوجه ببعد مسافت ازمحل اقامت وي تامحل تاديه برايت براي هر 6 فرسخ يكروز فرصت داشته باشدتا وجه برات را در محل تاديه آن تامين نمايد.
بنابراين چون در هيچيك ازمواد استنادي ذكري ازتاريخ ابلاغ اعتراضنامه نشده بكله در همه آنها بتاريخ اعتراض اشاره شده است بنابراين مبداء مهلت براي تقديم دادخواست تاريخ اعتراض ميباشد نه تاريخ ابلاغ واخواست .

مرجع :مجموعه نظرهاي مشورتي اداره حقوقي وزارت دادگستري درزمينه
مسائل مدني  ضميمه مجله حقوقي وزارت دادگستري
ازانتشارات دفترتحقيقات ومطالعات وزارت دادگستري
باهمكاري آقايان محمودسلجوقي  يداله اميني

109

نظريه مشورتي اداره حقوقي وزارت دادگستري

18                              شماره 60 هفته دادگستري صفحه 76

1   سفته .
2   واخواستنامه .
3   فوت متعهدسفته .
4   فوت ظهرنويس .


چنانچه واخوستنامه براي ابلاغ به متعهد سفته به محل اقامت او فرستاده شود و مامور گزارش كند كه متعهدسفته فوت شده ،آيا ميتوان واخواستنامه را ابلاغ شده تلقي كرد؟
سفته اي در مهلت قانوني واخواست شده و واخوستنامه به محل اقامت متعهد سفته جهت ابلاغ ارسال گرديده است مامورابلاغ درذيل واخواستنامه اعلام فوت متعهد را كرده و اقدام ديگري بعمل نياورده است دارنده سفته باستناد سفته و واخواستنامه مذكور ظرف سه ماه از تاريخ واخواست عليه ظهرنويس اقامه دعوي نموده با توجه بمراتب مذكور آيا باستناد ماده 292 قانون تجارت ميتوان قرار تامين خواست صادر كرد و آيا دعوي عليه ظهرنويس مسموع است يا نه .
با توجه به مواد280و293و297و282و294و296و286و292قانون تجارت كه در ذيل درج ميگردد:
ماده 280 امتناع از تاديه وجه برات بايد در ظرف ده روز از تاريخ وعده بوسيله نوشته اي كه اعتراض عدم تاديه ناميده ميشود معلوم گردد.
ماده 293 اعترا ضدر موارد ذيل بعمل مي آيد:
1 در مورد نكول .
2 در مورد امتناع از قبول و يانكول .
3 در مورد عدم تاديه .
اعتراضنامه بايد در يك نسخه تنظيم و مبوجب امر محكمه بدايت بتوسط ماموراجرا بمحل اقامت اشخاص ذيل ابلاغ شود 1 محال عليه 
2 اشخاصي كه در برات براي تاديه وجه عندالاقتضا معين شده اند
3 شخص ثالثي كه برات راقبول كرده است .
اگر در محلي كه اعتراض بعمل مي آيد محكمه هدايت نباشدوظايف او با رعايت ترتيب بعهده امين صلح يا رئيس ثبت اسناد يا حاكم محل خواهدبود.
ماده 297 دفتر محكمه يا دفتر مقاماتي كه وظيفه محكمه را انجام ميدهند بايد مفاد اعتراضنامه راروز بروز بترتيب تارخي و نمره در دفتر مخصوصي كه صخات آن بتوسط رئيس محكمه يا قائم مقام اونمره و امضاء شده است ثبت نمايند در صورتي كه محل اقامت براي دهنده يا ظهرنويس اولي در روي برات قيد شده باشد دفتر محكمه بايدآنها را توسط كاغذ سفارشي از علل امتناع از تاديه مسحضر سازد.
ماده 282  نه فوت محال عليه نه ورشكستگي او نه اعتراض نكول دارنده برات را از اعتراض عدم تاديه مستغني نخواهد كرد.
ماده 294 اعتراضنامه بايد مراتب ذيل را دارا باشد:
1 سواد كامل برات با كليه محتويات آن اعم از قبولي وظهر نويسي و غيره .
2 امر بتاديه وجه برات .
مامور اجرا بايد حضور يا غياب شخصي كه بايد وجه برات را بدهد و علل امتناع از تاديه يا قبول و همچنين علل امكان امضاءيا امتناع از امضاء را در ذيل اعتراضنامه قيد و امضاء كند.
ماده 296 مامور اجراء بايد سواد صحيح اعتراضنامه را بمحل اقامات اشخاص مذكور در ماده 293 بدهد.
ماده 286 اگر دارنده براتي كه بايستي در ايران تاديه شود و بعلت عدم پرداخت اعتراض شده بخواهد از حقي كه ماده 294 براي او مقرر داشته استفاده كند بايد در ظرف سه ماه از تاريخ اعتراض اقامه دعوي نمايد.
ماده 292 پس ازاقامه دعوي محكمه مكلف است بمجرد تقاضاي دارنده براتي كه بعلت عدم تاديه اعتراض شده است معادل وجه برات را از اموال مدعي عليه بعنوان تامين توقيف نمايد.
در مورد سئوال فوق كميسيون مشورتي حقوق تحارت اداره حقوقي در تاريخ 8/3/1350 چنين اظهارنظركرده است :
طبق مواد280و293و297 قانون تجارت اصل در واخواست مطالبه وجه برات ياسفته ظرف ده روز ازتارغيخ وعده بوسيله واخواستنامه ايست كه در ظرف مدت ممزبور در دفتر ثبت واخواست دادگاه شهرستان ثبت ميگرد و از مواد282و293و294و296 قانون تجارت چنين مستفاد ميگردد كه واخواستنامه بمحل اقامت اشخاص سه گانه مذكوردرماده 293 قانون تجارت داده ميشود و ابلاغ بمعني حقيقي آن دراينمورد ملحوظ نظرنيست بنابرايندارنده سفته اي كه در ظرف موعد مقرر به واخواست سفته مبادرت ورزيده ولي متعهدقبل ازوصول واخواستنامه بمحل اقامت او فوت نموده و در ظرف مدت سه ماه مقرردرماده 286 قانون تجارت عليه ظهرنويس اقامه دعوي نموده باشددارنده چنين سفته اي از حقوق مذكور در فصل برات قانون تجارت وازجمله ماده 292 قانون تجارت استفاده مينمايد.

مرجع :مجموعه نظرهاي مشورتي اداره حقوقي وزارت دادگستري درزمينه
مسائل مدني  ضميمه مجله حقوقي وزارت دادگستري
ازانتشارات دفترتحقيقات ومطالعات وزارت دادگستري
باهمكاري آقايان محمودسلجوقي  يداله اميني

109

نظريه مشورتي اداره حقوقي وزارت دادگستري

22                              شماره 68 هفته دادگستري صفحه 9

1   سفته .
2   واخواستنامه .
3   شروع مهلت واخواست .


آياواخواست برات بايد از فرداي روز وعده ظرف ده روز بعمل آيد؟

با توجه بمواد254و280و281و288 قانون تجارت كه در ذيل درج ميگردد:
ماده 254 برات بوعده بايد روز آخر وعده پرداخته شود.
ماده 280 امتناع از تاديه وجه برات بايد در ظرف ده روز از تاريخ وعده بوسيله نوشته اي كه اعتراض عدم تاديه ناميده ميشود معلوم گردد.
ماده 281 اگر روز دهم تعطيل باشد اعتراض روز بعد آن بعمل خواهد آمد.
ماده 288 هر يك از ظهرنويسها كه بخواهند از حقي كه درماده 294 بايشان داده شده استفاده نمايد بايد در مواعدي كه بموجب مواد 286و287 مقرر است اقامه دعوي كند و نسبت باو موعد ازفرداي ابلاغ احضاريه محكمه محسوب است و اگر وجه برات را بدون اينكه برعليه او اقامه دعوي شده باشد تاديه نمايد از فرداي روز تاديه محسوب خواهدشد.
درمورد سئوال فوق كميسيون مشورتي حقوق تجارت اداره حقوقي در تاريخ 13/2/1349 چنين اظهارنظركرده است :
بر طبق ماده 254قانون تجارت كه مقررميدارد برات بوعده بايد روز آخر وعده پرداخت شود متعهد تا آخرين فرصت روز سررسي حق پرداخت وجه سفته يا برات را دارد و برحسب مستفادازمواد280و 281و288 قانون تجارت اعتراض عدم تاديه بعد از روز وعده تاده روز بايد بعمل آيد بنابراين روز وعده يا سررسيد كه قانونا" موعداقدام متعهد اسن نبايدجزءده روز مقرر براي اعتراض عدم تاديه محسوب شود.

مرجع :مجموعه نظرهاي مشورتي اداره حقوقي وزارت دادگستري درزمينه
مسائل مدني  ضميمه مجله حقوقي وزارت دادگستري
ازانتشارات دفترتحقيقات ومطالعات وزارت دادگستري
باهمكاري آقايان محمودسلجوقي  يداله اميني

109

نظريه مشورتي اداره حقوقي وزارت دادگستري

175                              شماره 7هفته دادگستري صفحه 100

چنانچه باستناد سفته واخواست شده اقامه دعوي و تقاضاي تامين خواسته شود آيا مجرد صدورواخواستنامه براي پذيرفتن چنين تقاضائي كفايت ميكند يا اينكه صدور قرار تامين منوط بابلاغ واخواستنامه بمتعهد بوده و ابلاغ نيزبايد مطابق مقررات آئين دادرسي مدني بعمل آيد؟
باتوجه بمواد280 و284 و 285 و 288 و 292 و 293 و 294 و 296 و 304 و 306 قانون تجارت كه در ذيل درج ميگردد:
ماده 280 امتناع از تاديه وجه برات بايد در ظرف ده روز از تاريخ وعده بوسيله نوشته ايكه اعراض عدم تاديه ناميده مي شود معلوم گردد.
ماده 284 دارنده براتي كه بعلت عدم تاديه اعتراض شده است بايد در ظرف ده روز از تاريخ اعتراض عدم تاديه را بوسيله اظهارنامه رسمي يا مراسله سفارشي دو قبضه بكسي كه برات را باوواگذارنموده اطلاع دهد.
ماده 285 هريك از ظهرنويس ها نيز بايد در ظرف دو روزاز تاريخ دريافت اطلاعنامه فوق آنرابهمان وسيله به ظهرنويس سابق خوداطلاع دهد. ماده 288 هر يك از ظهرنويس ها كه بخواهد از حقي كه درماده 249 بايشان داده شده استفاده نمايند بايد در مواعدي كه بموجب مواد 286و287 مقرر است اقامه دعني كند و نسبت باو موعد ازفرداي ابلاغ احضاريه محكمه محسوب است و اگر وجه برات را بدون اين كه برعليه او اقامه دعني شدهباشد تاديه نمايد از فرداي روز تاديه محسوب خواهد شد.
ماده 292  پس از اقامه دعوي محكمه مكلف است بمجرد تقاضاي دارنده براتي كه بعلت عدم تاديه اعتراض شده است معادل وجه برات رااز اموال مدعي عليه بعنوان تامين توقيف نمايد.
ماده 293 اعتراض در موارد ذيل بعمل مي آيد.
1 در مورد نكول .
2 در مورد امتناع از قبول يا نكول .
3 در مورد عدم تاديه .
اعتراض نامه بايد در يك نسخه تنظيم و بموجب امر محكمه بدايت بتوسط مامور اجرا بمحل اقامت اشخاص ذيل ابلاغ شود00.
ماده 294 اعتراضنامه بايد مراتب ذيل را دارا باشد:
1 سواد كامل برات با كليه محتويات آن اعم از قبولي وظهر نويسي و غيره .
2 امر بتاديه وجه برات .
3 مامو راجرا بايد حضور يا غياب شخصي كه بايد وجه برات را بدهد و علل امتناع از تايده يا قبول و همچنين علل امكان امضاء يا امتناع از امضاء را در ذيل اعتراضنامه قيد وامضاء كند.
ماده 296 مامور اجرا بايد سواد صحيح اعتراضنامه را بمحل اقامت اشخاص مذكور در ماده 293 بدهد.
ماده 304 خسارت تاخير تاديه مبلغ اصلي برات كه بواسطه عدم تاديه اعتراض شده است از روز اعتراض و خسارت تاخير تاديه مخارج اعتراض و مخارج برات مرجوعي فقط از روز اقامه دعوي محسوب ميشود. ماده 309 تمام مقررات راجع به بروات تجارتي ( از مبحث چهارم الي آخرفصل اول اين باب ) در مورد فته طلب نيز لازم الرعايه است .
در مورد سئوال فوق كميسيون مشورتي آئين دادرسي مدني اداره حقوقي در جلسه مورخ 4/12/1343 چنين اظهارنظركرده است :
مقررات ماده 292 قانون تجارت با رعايت ماده 309قانون مزبور شامل سفته (فته طلب ) نيز ميباشد و اگر وجه سفته درسررسيد تاديه نشود و در ظرف ده روز مقرر در ماده 280 قانون تجارت اعتراض بعمل آيد دارنده سفته ميتواند تقاضا نمايد كه معادل وجه سفته از اموال خوانده توقيف و تامين شود.در مورد عدم تاديه وجه سفته ، با توجه به بند3 ماده 293و ماده 294قانون تجارت اعتراضنامه تنظيم و بر طبق ماده 296 قانون مزبور ابلاغ ميشود ولي اجراي مقررات ماده 292 صدورقرارتامين موكول بابلاغ اعتراض نامه نيست .بعبارت ديگر تقديم اعتراض نامه ازطرف دارنده سفته در ظرف ده روز مقرر در ماده 280 قانون تجارت و ثبت آن دردفتر دادگاه براي قبول درخواست تامين كافي است كمااينكه درماده 304قانون مزبور تصريح شده كه خسارت تاخير از روزاعتراض حساب ميشود ولي ابلاغ اعتراضنامه   واخواست   بمتعهد سفته ازلحاظ حق مراجعه اوبظهرنويسان واجراي مقررات مادتين 284و285قانون تجارت مي باشد تا اگر خوانده ادعائي بر ظهرنويسان داشته باشد بارعايت ماده 288 قانون مزبور اقدام شود.
بنابراين اگر باستناد سفته واخواست شده اقامه دعوي شده باشد كيفيت ابلاغ اعتراضنامه (واخواست ) در مورد اصدار قرار تامين ملاك عمل نخواهد بود و اگر سفته در مدت دهروز مقرردر ماده 280 مورد واخواست قرار گرفته و بطرفيت متعهد اقامه دعوي شده باشد تاريخ روز اعتراض ملاك قبول درخواست تامين خواهدبود

مرجع :مجموعه نظرهاي مشورتي اداره حقوقي وزارت دادگستري درزمينه
مسائل مدني  ضميمه مجله حقوقي وزارت دادگستري
ازانتشارات دفترتحقيقات ومطالعات وزارت دادگستري
باهمكاري آقايان محمودسلجوقي  يداله اميني

111