قانون تجارت

نظريه مشورتي اداره حقوقي وزارت دادگستري

18                              شماره 60 هفته دادگستري صفحه 76

1   سفته .
2   واخواستنامه .
3   فوت متعهدسفته .
4   فوت ظهرنويس .


چنانچه واخوستنامه براي ابلاغ به متعهد سفته به محل اقامت او فرستاده شود و مامور گزارش كند كه متعهدسفته فوت شده ،آيا ميتوان واخواستنامه را ابلاغ شده تلقي كرد؟
سفته اي در مهلت قانوني واخواست شده و واخوستنامه به محل اقامت متعهد سفته جهت ابلاغ ارسال گرديده است مامورابلاغ درذيل واخواستنامه اعلام فوت متعهد را كرده و اقدام ديگري بعمل نياورده است دارنده سفته باستناد سفته و واخواستنامه مذكور ظرف سه ماه از تاريخ واخواست عليه ظهرنويس اقامه دعوي نموده با توجه بمراتب مذكور آيا باستناد ماده 292 قانون تجارت ميتوان قرار تامين خواست صادر كرد و آيا دعوي عليه ظهرنويس مسموع است يا نه .
با توجه به مواد280و293و297و282و294و296و286و292قانون تجارت كه در ذيل درج ميگردد:
ماده 280 امتناع از تاديه وجه برات بايد در ظرف ده روز از تاريخ وعده بوسيله نوشته اي كه اعتراض عدم تاديه ناميده ميشود معلوم گردد.
ماده 293 اعترا ضدر موارد ذيل بعمل مي آيد:
1 در مورد نكول .
2 در مورد امتناع از قبول و يانكول .
3 در مورد عدم تاديه .
اعتراضنامه بايد در يك نسخه تنظيم و مبوجب امر محكمه بدايت بتوسط ماموراجرا بمحل اقامت اشخاص ذيل ابلاغ شود 1 محال عليه 
2 اشخاصي كه در برات براي تاديه وجه عندالاقتضا معين شده اند
3 شخص ثالثي كه برات راقبول كرده است .
اگر در محلي كه اعتراض بعمل مي آيد محكمه هدايت نباشدوظايف او با رعايت ترتيب بعهده امين صلح يا رئيس ثبت اسناد يا حاكم محل خواهدبود.
ماده 297 دفتر محكمه يا دفتر مقاماتي كه وظيفه محكمه را انجام ميدهند بايد مفاد اعتراضنامه راروز بروز بترتيب تارخي و نمره در دفتر مخصوصي كه صخات آن بتوسط رئيس محكمه يا قائم مقام اونمره و امضاء شده است ثبت نمايند در صورتي كه محل اقامت براي دهنده يا ظهرنويس اولي در روي برات قيد شده باشد دفتر محكمه بايدآنها را توسط كاغذ سفارشي از علل امتناع از تاديه مسحضر سازد.
ماده 282  نه فوت محال عليه نه ورشكستگي او نه اعتراض نكول دارنده برات را از اعتراض عدم تاديه مستغني نخواهد كرد.
ماده 294 اعتراضنامه بايد مراتب ذيل را دارا باشد:
1 سواد كامل برات با كليه محتويات آن اعم از قبولي وظهر نويسي و غيره .
2 امر بتاديه وجه برات .
مامور اجرا بايد حضور يا غياب شخصي كه بايد وجه برات را بدهد و علل امتناع از تاديه يا قبول و همچنين علل امكان امضاءيا امتناع از امضاء را در ذيل اعتراضنامه قيد و امضاء كند.
ماده 296 مامور اجراء بايد سواد صحيح اعتراضنامه را بمحل اقامات اشخاص مذكور در ماده 293 بدهد.
ماده 286 اگر دارنده براتي كه بايستي در ايران تاديه شود و بعلت عدم پرداخت اعتراض شده بخواهد از حقي كه ماده 294 براي او مقرر داشته استفاده كند بايد در ظرف سه ماه از تاريخ اعتراض اقامه دعوي نمايد.
ماده 292 پس ازاقامه دعوي محكمه مكلف است بمجرد تقاضاي دارنده براتي كه بعلت عدم تاديه اعتراض شده است معادل وجه برات را از اموال مدعي عليه بعنوان تامين توقيف نمايد.
در مورد سئوال فوق كميسيون مشورتي حقوق تحارت اداره حقوقي در تاريخ 8/3/1350 چنين اظهارنظركرده است :
طبق مواد280و293و297 قانون تجارت اصل در واخواست مطالبه وجه برات ياسفته ظرف ده روز ازتارغيخ وعده بوسيله واخواستنامه ايست كه در ظرف مدت ممزبور در دفتر ثبت واخواست دادگاه شهرستان ثبت ميگرد و از مواد282و293و294و296 قانون تجارت چنين مستفاد ميگردد كه واخواستنامه بمحل اقامت اشخاص سه گانه مذكوردرماده 293 قانون تجارت داده ميشود و ابلاغ بمعني حقيقي آن دراينمورد ملحوظ نظرنيست بنابرايندارنده سفته اي كه در ظرف موعد مقرر به واخواست سفته مبادرت ورزيده ولي متعهدقبل ازوصول واخواستنامه بمحل اقامت او فوت نموده و در ظرف مدت سه ماه مقرردرماده 286 قانون تجارت عليه ظهرنويس اقامه دعوي نموده باشددارنده چنين سفته اي از حقوق مذكور در فصل برات قانون تجارت وازجمله ماده 292 قانون تجارت استفاده مينمايد.

مرجع :مجموعه نظرهاي مشورتي اداره حقوقي وزارت دادگستري درزمينه
مسائل مدني  ضميمه مجله حقوقي وزارت دادگستري
ازانتشارات دفترتحقيقات ومطالعات وزارت دادگستري
باهمكاري آقايان محمودسلجوقي  يداله اميني

109

نظريه مشورتي اداره حقوقي وزارت دادگستري


19                         شماره 35هفته دادگستري صفحه 171 172

1   سفته .
2   واخواستنامه .
3   فوت متعهد سفته .
4   فوت ظهرنويس .


متعهد سفته اي قبل از رسيدن موعد پرداخت سفته ميميرد.آيا:
اولا"  بعد از فوت متعهد سفته و قبل از رسيدن اجل مقرر بايد اعتراض عدم تاديه در ظرف مدت مقرر از تاريخ فوت انجام شود و يا آنكه پس از رسيدن موعد پرداخت بايد اعتراض مزبور بعمل آيد؟
ثانيا"  بر فرض آنكه بمناسبت فوت متعهدوحال شدن دين بايستي اعتراض عدم تاديه بشود، آيا از لحظه فوت مديون مدت ده روز براي اعتراض عدم تاديه شروع ميشود يا از تاريخ استخاضر داين بر فوت مديون ؟
ثالثا"  آيا بر فرض حال شدن دين بجهت فوق الذكر ظهرنويس كه مسئوليت تضامني دارد نيز مسئوليت تضامني او بصورت حال بيرون مي آيد يا آنكه مسئوليت تضامني وي پس از رسيدن موعد سفته تحقق پيدا ميكند بعارت اخري مسئوليت تضامني او به تبعيت مديون فوت شده تبديل بحال ميشود يا خير؟
رابعا"  در صورتكيه ظهرنويس پيش از رسيد موعد پرداخت وجه سفته بميرد با توجه بنكات يادآوري شده در بالا اعتراض عدم تاديه با التفات باينكه متعهدو ظهرنويس متضامنا" مسئول پرداخت هستند در چه تاريخ بايد بشورد آيا دين حال ميشود يا خير؟
با توجه بماده 231 قانون امور حسبي و مواد 282 و405 قانون تجارت كه در ذيل درج ميگردد:
ماده 231 - ديون موجل متوفي بعد از فوت حال ميشود.
ماده 282 - نه فوت محال عليه نه ورشكستگي او نه اعتراض نكول
دارنده برات را از اعتراض عدم تاديه مستغني نخواهد كرد.
ماده 405 - قبل از رسيدن اجل دين اصلي ضامن ملزم بتاديه نيست ولواينكه بواسطه ورشكستي يا فوت مديون اصلي موجل وحال شده باشد.
در مورد سئولات فوق كميسيون مشورتي حقوق تجارت اداره حقوقي در جلسه مورخ 4/3/1344 چنين اظهارنظركرده است :
اولا"  بعد ازفوت متعهد سفته وقبل ازرسيدن اجل مقرراعتراض عدم تاديه از تاريخي فوت بعمل نمي آيد و ماده 231 قانون امور حسبي هم كه حكم بحال شدن ديون موجل متوفي نموده درحقيقت امتيازي است كه قانون درمقام تعيين تكليف تركه براي طلبكاران در صورت فوت متعهد شناخته است و استفاده يا عدم استفاده از اين حق در اختيار دارنده سفته بوده و تاثيري در سررسيد و ضمانت ظهرنويسها و ساير مقررات مربوط بسفته ندارد بدين معني كه طلبكاران متعهد سفته ميتوانند در صورت فوت وي طلب خودرا دريافت دارند، در صورتيكه پس از فوت متعهد بدريافت وجه سفته نائل نشوند فقط ميتوانند در انقضاء سررسيد و ظرف موعد مقرر واخواست عدم تاديه عليه متعهد بنمايند.
ثانيا"  مسئوليت تضامني ظهرنويس به تبعيت متعهدفوت شده تبديل بحال نميشود ولي اگرظهرنويس فوت نمايد دين فقط نسبت او حال ميشود و حال شدن دين ظهرنويس هم تاثيري در مسئوليت متعهد ندارد و در صورتكيه دارنده سفته پس ازفوت ظهرنويس طلب خود را از تركه متوفي دريافت ننممايد فقط در تاريخ سررسيد ميتواند واخواست عدم تاديه بنام متعهد بنمايد.

مرجع :مجموعه نظرهاي مشورتي اداره حقوقي وزارت دادگستري درزمينه
مسائل مدني  ضميمه مجله حقوقي وزارت دادگستري
ازانتشارات دفترتحقيقات ومطالعات وزارت دادگستري
باهمكاري آقايان محمودسلجوقي  يداله اميني

109