رای وحدت رويه ديوان عالی كشور

هيات عمومي شعب كيفري ديوان عالي كشور (اصراري )
نظر به شكايت اولياءدم مقتول ومفادگزارش پاسگاه انتظامي و وجود سابقه اختلاف فيمابين متهم و مقتول در مورد زمين كشاورزي و و وقوع درگيري بين آنان با ملاحظه صورتمجلس معاينه جسد ونظريه پزشك كه علت مرگ را خونريزي ناشي از پارگي عروق و آلت جرح را جسم سخت و رونده غيرنوك تيز تشخيص داده و با عنايت به موداي گواهي گواهان بلاخص شهودهمراه مقتول دائر بر اينكه قبل از فوت اظهار داشته پسران اسماعيل 000 به اسامي كامران و شاهپور به او حمله كرده چند تير شليك نموده اند كه ناچار روي زمين خوابيده شاهپور000 كه رانندگي تراكتور را به عهده داشته گاوآهن تراكتور را بالا برده واو را زير گرفته است با توجه به اقرار صريح متهم كه پس از يك سري تناقض گوئي اعتراف كرده كه او گاوآهن را بالا برده و محمد000 از آن جدا شده و به زمين افتاده است مويدا" به ساير قرائن وامارات منعكسه در پرونده دادنامه شماره 201353/9/75 صادره از شبعه دوم دادگاه عمومي رزن كه بموجب آن شاهپور000 در مورد قتل عمدي محمد000(اسحق ) كه به استناد مواد205و206 قانون مجازات اسلامي به قصاص نفس محكوم گرديده به تجويز بند(ج ) ماده 24 قانون تشكيل دادگاههاي عمومي وانقلاب باكثريت آراء ابرام مي شود
هيات عمومي ديوانعالي كشور (شعب كيفري )

152
* سابقه *

راي اصراري كيفري 13769

شماره راي  : 19/7/1376
شماره پرونده : 137614
شماره جلسه : 137615

علت طرح : اختلاف نظر بين شعبه بيستم ديوانعالي كشوربا دادگاههاي عمومي شهرستان رزن 

موضوع   :  قتل عمد          قتل غيرعمد
 قتاله بودن ابزار ضرب
 قانون مجازات اسلامي : مواد 205،206

در ساعت 9روز سه شنبه مورخ 1/7/1376 جلسه هيات عمومي شعب كيفري ديوان عالي كشور برياست حضرت آيت الله محمدمحمدي گيلاني رئيس ديوان عالي كشور و با حضور جنابان آقايان قضات ديوان عالي كشور و نماينده جناب آقاي دادستان كل كشورتشكيل وباتلاوت آياتي از كلام الله مجيد رسميت يافت 0

رئيس : دادنامه شماره 11378/5/1376 شعبه بيستم ديوان عالي كشور بتصدي جناب آقاي عبدالحسين فرهي مستشار و جناب آقاي امير خان سپهوند عضو معاون مطرح است 0 جناب آقاي سپهوند دادنامه شعبه را قرائت فرمايند0
 خلاصه جريان پرونده :
با اعلام پاسگاه انتظامي به دادگستري شهرستان رزن مبني بر اينكه : حسب اطلاع يك نفردر اثر كتك كاري به بيمارستان منتقل و تحت معالجه قرار گرفته و پس از مراجعه به بيمارستان معلوم شده كه شخصي بنام محمد اهل شريف آباد ساكن ساوه از ناحيه كمربشدت زخمي شده ودر حال انتقال به بيمارستان رزن مي باشد0 اين شخص در بازجوئي اظهار داشته در مورد زمين كشاورزي با شخصي بنام اسمعيل اختلاف دارد و جهت جلوگيري از شخم زن به محل مورد اختلاف رفته در آنجا پسران اسمعيل به اسامي كامران وشاهپور به وي حمله كرده اند و چندين تير با اسلحه به طرف وي شليك شده و نتوانسته فرار كند، او را زير تراكتور گذاشته اند از ناحيه كمر بشدت زخمي شده است 0 شاهپور وكامران تحت تعقيب قرار گرفته اند و پس از اينكه اعلام شده كه محمد فوت كرده شاهپور به اتهام قتل عمدي وكامران به اتهام معاونت تعقيب شده اند و به همان نحو هم در تحقيقات انجام شده ودر جريان رسيدگي به آنان تفهيم اتهام شده است 0
طبق مندرجات اوراق پرونده اعلام شده كه حاج محمد عصر روزشنبه 30/2/74 به اتفاق آقايان : فريدون و فيروز بااتومبيل جهت سركشي به اراضي مزروعي واقع در شريف آباد رزن به اين محل رفته ودرآنجا شاهپور و كامران فرزندان اسمعيل به وي حمله كرده اند به اين ترتيب كه كامران با اسلحه اي كه با خود داشته گلوله هائي شليك نموده و شاهپور كه رانندگي تراكتوري را عهده دار و در اراضي فوق الذكر مشغول شخم زدن بوده دايره شكل و در حالي كه گاوآهن تراكتوررابالا برده او را زير گرفته است 0 اولياء دم از متهمان بعنوان قتل عمدي ومعاونت در آن شكايت وتقاضاي رسيدگي نموده اند0
جسد مورد بررسي ومعاينه قرار گرفته و در گزارش معاينه جسد قيد شده كه : ((در معاينه ظاهري اثر خفگي و خفه كردگي در گردن مشاهده نمي شود سائيدگي و پارگي در لاله گوش و پشت گوش راست و خراشيدگي در پيشاني و روي بيني دارد0 سائيدگي و كبودي در پهلوي راست 0 خراشيدگي و سائيدگي روي شكم دارد0 در پشت در طرف راست و پائين ستون فقرات كمري پارگي بعمق زياد و بقطر تقريبي 2در2 سانتيمتر ديده مي شود كه پارگي عضلات و پوست و شكستگي مهره و شكستگي استخون خاصره لگن همراه پارگي عروق اين ناحيه ديده مي شود0 عمق پارگي تا داخل حفره شكمي پيش رفته است 0 اثر ضرب وجرح ديگري مشاهده نمي شود0 علت مرگ خونريزي ناشي از پارگي عروق و آلت جرح جسم سخت فرو رونده غير نوك تيزمي باشد0)) محمد در تحقيقات اوليه بشرح مندرج در صورتجلسه منتسب به وي بعنوان شاكي اظهار داشته فرزندان اسمعيل بنام كامران وشاهپور به طرف من تيراندازي كردند من خوابيدم روي زمين با تراكتور از روي بدنم رد شدند0 در پاسخ اين سئوال كه از چه كسي شكايت داريد؟ مي گويد از دست كامران و شاهپور شاكي هستم با آنان اختلاف داريم وعلت اختلاف زمين كشاورزي است 0 آقاي فيروز يكي از همراهان حاج محمد در تحقيقبات اوليه مي گويد: ((با حاج محمد دست خالي رفتيم پيش كامران و شاهپور، كامران با اتومبيل سواري مجهز به اسلحه كمري كلت تيراندازي كرد0 و محمد خوابيد روي زمين كه تير به او نخورد ولي از اين طرف شاهپور با تراكتور و گاوآهن در حالي كه در يك دستش قمه بوده به محمد كه روي زمين خوابيده بود با تراكتور وگاوآهن زده واو رازير كرد و حدود يكصد متر با گاوآهن كشيد و من ماشين آوردم او رابه بيمارستان رسانديم 0)) فريدون يكي ديگر از همراهان حاج محمد مي گويد : ((اينجانب و فيروز با حاج محمد با هم رفتيم گوزل دره از آنجا به سر محل رفتيم ماشين را مقداري از جاده بالاتر برديم و كنار زديم ، پياده شديم و به زمين خودمان نگاه مي كرديم وبه طرف بالا رفتيم يك وقت متوجه شديم كه يك نفر از اتومبيل پيكان و تراكتور زمين را شخم زده و تراكتور از داخل شخم به طرف مامي آيد از داخل پيكان هم شروع شد به تيراندازي وتراكتور هم مرتب دور مي زد از تيراندازي داخل پيكان دچار وحشت شده بوديم و مي خوابيديم و مي ايستاديم و اينجانب يك لحظه ديدم كه تراكتور به حاج محمد زد و افتاد وگاوآهن او را كشيد سه نفري مصدوم را به بيمارستان رسانديم 0)) كامران كه به اتهام معاونت در قتل عمدي تحت تعقيب است وتحقيقات انجام شده اظهار داشته : (( سرزمين با برادرم شخم مي زديم از چيزي خبر نداشتيم ساعت 8يا9 شب بود كه مورد تهاجم عده اي از اهالي شريف آباد قرار گرفتيم در حالي كه برادرم مشغول شخم زدن بود به ما حمله كردند، خواستم فرار كنم كه يك پاترول رسيد مرا زد وانداخت توي نهر0 فريدون و عده ديگر مرا با چوب و چماق دنبال كردند تعداد آنان از بيست نفر بيشتر بود از دست آنها فرار كردم وبه كوه بزرگ مجاور پناه بردم به برادرم كه مشغول شخم زدن بود حمله كردند و او را با چوب و وسائل ديگر مي زدند در همان حال تراكتور را رها رد و به سمتي كه من فرار كرده بودم آمد و آنجا يكديگر را پيدا كرديم و بعد از اينكه آنها رفتند به محل برگشتيم و سوار تراكتور شديم و آمديم خانه حاجي مظفر، پسرحاجي مظفر ما را به پاسگاه نوبران برده ، پاسگاه شب به محل حادثه رفت و ما را هم به پزشكي قانوني معرفي كرد0 شاهپور اظهار داشته ((با برادرم كامران مشغول شخم زدن مزرعه معروف به پيش بلاغ بوديم روز اول سرگرد0ت ، با دو نفر شخصي آمدند و ما را تهديد كردند ما التماس كرديم و گفتيم با يكديگر فاميل هستيم روز بعد برادرش به نام ميرزاآقا0ت ، با محمود000 آمدند كنار زمين صحبت كرديم و با هم هندوانه خورديم از كار خودشان پشيمان شدند هوا كه تاريك شد، حدود بيست نفر  به ما حمله كردند0 من روي تراكتور بودم وبرادرم كامران در داخل چادر مشغول پختن غذا بود يك وقت به پشت سر نگاه كردم ديدم برادرم كامران به طرف ماشين پيكان خودمان فرارمي كند، سوار ماشين شد و من با تراكتور دور زدم به طرف پائين ديدم برادرم كه سوار ماشين شد با پاترول مربوط به محمد برخورد كرد وسواري در شخم فرورفت و در نيامد0 برادرم فرار كرد به من حمله كردندبا چوب و سنگ وكلوخ مرا مي زدند چند متري از مهاجمين فاصله گرفتم ديدم محمد از پهلو با شيئي مانند اسلحه كمري به طرفم گرفته بود من از روي تراكتور به زمين پريدم پشت سرم سنگ و كلوخ پرتاب مي كردند فراركردم كامران مرا صدا كرد، تراكتور روشن مانده بود بعد از رفتن مهاجمين تراكتور را برداشتم و رفتم منزل حاج مظفر و از آنجا ما را بردند به پاسگاه 0 رفتن متهمان به منزل حاج مظفر ومعرفي به پاسگاه انتظامي مورد تاييد قرار گرفته 0 بهرحال متهمان منكر ارتكاب جرم انتسابي شده اند0 به دفعات بشرح منعكس درپرونده از متهمان و از عده اي نيز به عنوان گواه تحقيق شده است 0
شعبه اول دادگاه عمومي رزن عهده دار رسيدگي شده 0 در جريان رسيدگي آقاي محمود شفاف به وكالت از مهمان و آقاي اعرابي به وكالت از اولياي دم مداخله و شركت داشته اند0 آقايان : سرهنگ جمال يوسفي نژاد وسرهنگ علي پري پور كه بعنوان كارشناس انتخاب شده اند از محل و وسائل نقليه معاينه وضمن گزراش مفصلي كه ضميمه پرونده است اعلام داشته اند كه :((با عنايت به موارد مطروحه بلحاظ اينكه برخورد تيغه گاوآهن وايجاد جرح در حين درگيري به وقوع پيوسته موضوع در عداد تصادفات معمولي برخورد يك وسيله نقليه در حال حركت با انسان يا اشياء خارج مي باشدلذاتعيين ميزان مسئوليت راننده تراكتور در قبال جرح منجربه فوت مرحوم محمد منوط به انجام تحقيقات و تشخيص مقامات محترم قضائي است ))0
وكيل متهمان به صلاحيت دادگاه ايرادكرده وايراد رد شده 0شعبه اول دادگاه عمومي رزن در خاتمه رسيدگي بموجب دادنامه 211020/6/74:
بر مبناي شكايت ودرخواست اولياي دم ووكيل آنان و اشاره به مدافعات متناقض متهمان واقارير بعدي شاهپور مبني بر اينكه گاو آهن را بالا برده و حاج محمد جدا شده و اقرار وي به اينكه تراكتور و گاوآهن تراكتور به شلوارو يا كت حاج محمد گير كرده و تراكتور او حدود بيست متر روي زمين كشيده وگاوآهن را بلند كرده وافتاده روي زمين ، گزارش معاينه جسد، اظهارات حاج محمد قبل از فوت به اينكه با كامران وشاهپور در گير شدم و چند گلوله به من شليك كردند و مرا زدند و مرا زير تراكتور گذاشتند شهادت شهود وساير قرائن وامارات موجود ومنعكس در پرونده شاهپور را به قصاص نفس محكوم و كامران را در مورداتهام معاونت در قتل تبرئه نموده است 
نسبت به حكم برائت و قصاص نفس اعتراض ودرخواست تجديدنظرشده و پرونده جهت رسيدگي به درخواست تجديدنظر به شعبه 20ديوان عالي كشور ارجاع گرديده اين شعبه پس از بررسي لازم با اين استدلال :
نظر به اينكه شاهپور در كليه مراحل رسيدگي منكر ارتكاب جرم انتسابي شده و با توجه به محتويات پرونده دليلي بر عمدي بودن برخورد تراكتور و مصدمات وارده اقامه نشده و در وضعيت موجود عمدي بودن قتل مورد ترديد است ، اعتراض در خصوص محكوميت به قصاص نفس و ارتكاب قتل عمدي وارد و حكم صارده مخدوش مي باشد حكم تجديد نظر خواسته را در هر دو مورد نقض و رسيدگي را به دادگاه ديگري ارجاع نموده 0
متعاقبا" شعبه دوم دادگاه عمومي رزن عهده دار رسيدگي شده 0اين شعبه بشرح منعكس رد اوراق پرونده به موضوع رسيدگي و در خاتمه داردسي با صدور دادنامه شماره 201353/9/75 بشرح زيرحكم صادرنموده 
در مورد اتهام شاهپور مبني بر قتل عمدي محمد نظر به مجموع اوراق پرونده ، شكايت اولياي دم ووكيل آنان نظريه پزشكي قانوني نظريه افسر كاردان فني كه موضوع را از عداد تصادفات معمولي برخوردوسيله نقليه در حال حركت با انسان يا اشياء خارج دانسته ، شهادت شهود واينكه يكي از شهود اظهار داشته محمدروي تيغه تراكتور گير كرده و شاهپور در حالي كه متوجه بوده به فرياد وي گوش نداده 0 اظهارات حاج محمد قبل از فوت ، اظهارات متهم نزد شهود و اظهارات وي به اينكه شيئي در گاوآهن گيركرده وتكان داده تاافتاده ارتكاب قتل عمدي بوسيله شاهپور محرز و نامبرده به قصاص نفس محكوم مي شود0 كامران از اتهام معاونت در قتل عمدي تبرئه شده است 0
نسبت به حكم صادره از طرف محكوم عليه و وكيل وي و نيز وكيل اولياي دم در مورد برائت اعتراض و درخواست تجديدنظرشده وپرونده جهت رسيدگي به درخواست تجديدنظر به اين شعبه ارجاع گرديده است 0 هيات شعبه در تاريخ بالا تشكيل گرديد پس از قرائت گزارش جناب آقاي سپهوند عضومميز و اوراق پرونده و نظريه كتبي آقاي عسگري داديار ديوان عالي كشور اجمالا" مبني بر : تقاضاي صدورحكم شايسته مشاوره نموده به اكثريت اعضاء چنين راي مي دهد:
بسمه تعالي
نظر به اينكه حكم صادره از شعبه اول دادگاه عمومي رزن مبني بر محكوميت به قصاص نفس بشرح منعكس دردادنامه شماره 291360/11/74 با اعلام اينكه دليلي در مورد قتل عمدي مشهود نيست تا صدور حكم به قصاص موجه باشد، نقض گرديده و شعبه دوم دادگاه عمومي رزن كه متعاقب نقض حكم مزبور حسب ارجاع عهده دار رسيدگي شده برخلاف تشخيص اين شعبه اتهام وارده به متهم را قتل عمدي دانسته و وي را به قصاص نفس محكوم كرده و اين حكم از اين حيث كه مورد تاييد نيست 0 طبق بند(ج ) ماده 24 قانون تشكيل دادگاههاي عمومي وانقلاب اصراري است پرونده جهت طرح در هيات عمومي اصراري كيفري به حضور رياست محترم ديوان عالي كشورارسال مي گردد0
]شعبه بيستم ديوان عالي كشور[

رئيس : جناب آقاي عامري
طبق گزارشي كه در اختيار است و قرائت گرديد اختلافي كه بين شعبه محترم 20 ديوان عالي كشور و دادگاههاي رزن به وجود آمده ، دادگاهها نوع قتل را عمدي تشخيص داده اند و حكم به قصاص صادر كرده اند ولي شعبه محترم عمد را قبول ندارد و لكن اعلام نفرموده اند حالا كه عمد نيست از دو نوع ديگر قتل ، يعني خطاي محض است ياشبه عمد؟ در گزارش اعلام نشده كه نظرشان چه بوده است ؟
علي كل حال عمدي بودن را قبول ندارند ولي هم دادگاهها و هم شعبه محترم ديوان اين مساله را پذيرفته اند كه قتلي كه واقع شده منسوب به شاهپور است پس قتل واقع شده و قتل هم مستندبه اين متهم است 0 ولي در نوع قتل اختلاف است واينجا بايد ادله را بررسي كنيم ، ببينيم كه آيا نظر دادگاهها صحت دارد يانظر شعبه محترم 0
دادگاهها استدلالي كه كرده اند اين است كه اولا" اولياءدم درخواست و تقاضاي قصاص دارند0 در ثاني اين دو برادري كه موجب درگيري شده اند و اين حادثه را بوجود آورده اند اظهارات متناقضي در پرونده دارند و در نتيجه متهم صادق در گفتارخود نيست ،مضافا" به اينكه طبق راي دادگاه اقرار هم دارد به اينكه مرحوم محمدبا گاوآهن تراكتور برخورد كرده و در اثر برخورد با آن مجروح ومصدوم شده و گواهي پزشكي كه حكايت از برخورد وتصادف دارد، اگرچه كاردانهاي فني گفته اند تصادف معمولي يك وسيله نقليه به آن صورت نيست اما ظاهر امر اين طور نشان مي دهد كه مرحوم برخورد كرده واز نوع جراحات و شكستگي كه در كمرش به وجود آمده و ساير ضرب و جرحهائي كه هست تصادف كرده و در اثر تصادف از بين رفته و فوت كرده پس متهم اقرار دارد كه برخورد كرده ولي اقرار به عمدندارد، اعترافش به برخورد هست و شهودي كه آنجا بوده اند و شهادت عيني داده اند گفته اند كه تراكتور به محمد زد و او را زير گرفت و در نتيجه سبب قتل او شد و اظهاراتي كه مقتول قبل از فوت كرده با اظهارات شهود تقريبا" يكي است ومنافاتي با يكديگر ندارد و مي توانيم بگوئيم كه آن اظهارات هم خالي از صحت نيست و صحيح است و شهود هم شهادت داده اند0
دادگاهها پس از تحقيقاتي كه انجام داده اند احراز كرده اند كه اين قتل عمدي است ومنتسب به متهم است ولي شعبه محترم در مقابل دادگاههاي استدلالي كه كرده اند اين است كه متهم انكار داردالبته انكار دارد يعني قتل عمدي را منكر است واظهار داشته اند كه از محتويات پرونده عمدي بودن استفاده نمي شود ولي بنده عرض مي كنم كه از محتويات پرونده واستدلالهائي كه دادگاه كرده اندكاملا" عمد احراز مي شود و با اين قرائن و شواهدي كه ابراز كرده انددادگاهها حكم به قصاص داده اند و براي قاضي علم حاصل شده و در مساله قتل هم كه چهار طريق براي اثبات آن در قانون و فتاوي آمده يكي ازآن طرق علم قاضي است 0
در اينجا دو دادگاه از قرائن وشواهد و مداركي كه موجود بوده احراز كرده اند كه قتل عمدي است بنابراين راي دادگاهها صحيح است و نظر بنده موافق با دادگاهها است 0

رئيس : جناب آقاي پيشنمازي
بنده در اين پرونده در اقليت بودم و حكم دادگاه را تاييد كردم 0 در اين كه مقتول با اصابت تراكتور فوت كرده مورد اتفاق و قطعي است 0 بحث در اين است كه آيا اين اصابت ،عمدي بوده ياغيرعمدي 
دادگاهها بر اساس علمشان قتل عمدي را ثابت دانسته اندومتهم را محكوم به قصاص كرده اند، علم هم يكي از طرق اثبات جرم و حجت است 0 آنچه را كه بايد در آن بحث كرداين است كه آيامستند علم يك مستند غير متعارف است ونمي شود با اين قرائني كه ذكر شده انسان ادعاي علم كند يا اگر هم ادعاي علم شود اين علم ناشي از امرغيرمتعارف است و حجت نيست يا اينكه مستند علم امر متعارف و قرائن و شواهد و اظهارات مقتول و اولياءدم و بلكه بعضي از چيزهائي است كه درك مي شود و به قلم نمي آيد0
آنچه را كه با توجه به محتويات پرونده و گزارش به نظرمي رسد اين است كه از مجموع شواهد و قرائن براي قاضي صادر كننده حكم علم حاصل شده و علم هم حجت است و اگر هم براي شعبه ديوان عالي علم حاصل نشود نمي تواند حكم دادگاه را نقض بكند مگر اينكه مستند علم بنظر شعبه امور خيلي واهي وسستي باشد0 مثالي كه زده اندبراي امر غير متعارف مثل خواب ديدن ، استخاره كردن يامثل رمل وجفر000 يا از اين قبيل چيزها ولي اموري كه در دادگاه مطرح مي شود مسائل متعارف وامور عادي است و قاضي محكمه هم فردي متوجه و متعهد و عاقل است و دارد با علم خود حكم به قصاص مي دهد دليلي نيست كه ما علم قاضي را رد بكنيم و حكم را نقض كنيم ، حق با دادگاههااست 0

رئيس : جناب آقاي محمد سليمي
اولا" دادگاهها با توجه به اقراري كه شاهپور كرده كه كت مقتول به گاوآهن گير كرده و متهم گاوآهن را بلند كرده و تكان داده متقول افتاده و براثر اين كار متهم ، متوفي مصدوم وفوت نموده است 0 بنابراين راي شعبه محترم ديوان عالي كشور مبني بر اينكه شاهپور در كليه مراحل رسيدگي منكر جرم انتسابي شده صحيح نمي باشد آن هم با اين جمله كه در وضعيت موجود عمدي بودن قتل موردترديد است 0
ثانيا" هم دادگاهها وهم شعبه محترم ديوان عالي كشور قتل را منتسب به شاهپور مي دانند النهاينه در عمدي بودن قتل و غير عمدي بودن آن اختلاف نظر دارند0
دادگاهها نوع كاري را كه متهم انجام داده است كشنده دانسته و مستندا" به قانون كه ازم نابع معتبر فقهي اخذ شده قتل را از مصاديق تق عمد دانسته اند بدين توضيح كه بين قاتل ومقتول درمورد زمينهائي كه توسط قاتل وبرادرش شخم مي شده اختلاف بوده و روز قبل به متهم وبرادرش گفته شده است كه نبايد تا حل اختلاف زمين مورد اختلاف را شخم بزنند0 متهم وبرادرش به اين تذكر توجه نكرده و مشغول شخم زدن مي شوند0 مقتول و همراهش به سر زمين آمده مشاهده مي كنند كه محل مورد اختلاف توسط شاهپور با يك دستگاه تراكتورشخم زده مي شود، به اين كار اعتراض مي كنند، برادر شاهپور اقدام به تيراندازي مي كند، مقتول و همراهش روي زمين دراز مي كشند كه از گلوله او در امان باشند در اين مقوع شاهپور تراكتور را به دور آنان چرخانده و گاوآهن به مقتول يالباسش گير مي كند وموجب جرح و سپس فوت او مي شود0 چون شاهپور نسبت به اين عمل قاصد بوده و گاو آهني كه دل زمين سفت و محكم را مي شكافد نسبت به اعضاءبدن انسان يك آلت قتاله محسوب مي گردد عمل او قتل عمد مي باشد0
البته اگر در قتل عمد قصد قتل را حتمي مي دانستيم ممكن بوددر عمدي بودن قتل تشكيك كرد ليكن چون در شرع و قانون كاري كه نوعا" كشنده است اگر با قصد انجام شود ومنجر به قتل شود عمددانسته شده ديگر جائي براي تشكيك در عمدي بودن قتل باقي نمي گذارد0
ثالثا" منظور شعبه محترم ديوان عالي كشور از اينكه شاهپوردر كليه مراحل رسيدگي منكر جرم انتسابي است روشن نيست 0 اگر منظور اين است كه شاهپور بطور كل منكر برخورد فيزيكي با مقتول است اين مطلب با مندرجات گزارش و آراء دادگاهها تطبيق نمي كند واگرمنظور اين است كه شاهپور به عمدي بودن قتل اقرار ندارد اين مطلب نيز صحيح نمي باشد زيرا تشخيص عمد بودن فعل يا غير عمد بودن آن براي متهمين و شكات به اين سادگي ميسور نيست بلكه ملاك در عمد وغير عمد، تشخيص دادگاه است كه با توجه به اوضاع و احوالي كه موجب وقوع حادثه شده و از قرائن و شواهد مورد را با موارد قتل عمديا غيرعمد منطبق و حكم قضيه را مشخص مي نمايد0
درمانحن فيه با توجه به سبق اختلاف بين متهم و متقول و قتاله بودان گاوآهني كه در جنايت به كار گرفته شده دادگاهها قتل را عمد دانسته اند و نياز به اقرار متهم به عمدي بودن قتل نيست 0
بنابراين با آراء دادگاههاموافق بوده ومعتقدبه تاييدآن مي باشم 0

رئيس جناب آقاي مفيد
در اين پرونده نظر حقير هم بر عمد بودن قتل است 0عمده مطالب را آقايان فرمودند بنده تكرار نمي كنم فقط عرض مي كنم طرز استدلال شعبه محترم ديوان عالي كشور كامل بنظر نمي رسد زيرا در استدلال خود فرموده اند((000 دركليه مراحل رسيدگي منكرارتكاب جرم انتسابي شده است )) حتي كلمه قتل هم بكار نرفته كلمه جرم آمده است 0 يعني متهم مي گويد من هيچ كاري انجام نداده ام اصلا" آنجا نبودم وحال اينكه در گزارش ملاحظه فرموديد يا اينكه گزارش مفصل نيست در چند جا اقرار كرده كه تراكتور من به او گير كرد و اين عمل منتسب به او است 0
و در قسمت ديگر راي فرموده اند با توجه به محتويات پرونده دليلي بر عمدي بودن برخورد تراكتور و صدمات وارده اقامه نشده ، در صورتي كه در معاينه پزشكي جراحات و صدماتي را متذكر شده است كه نمي تواند يك برخوردتصادفي باشد((000سائيدگي و پارگي در لاله گوش وپشت گوش راست 2 خراشيدگي درپيشاني و روي بيني 3 سائيدگي و كبودي در پهلوي راست 4 خراشيدگي و سائيدگي روي شكم 5 درپشت دو طرف راست و پائين ستون فقرات كمري پارگي به عمق زياد وبه قطر تقريبي 2در2 سانتيمتر 6 پارگي عضلات و پوست و شكستگي مهره و شكستگي استخوان لگن خاصره همراه پارگي عروق اين ناحيه ديده مي شود، عمق پارگي تا داخل حفره شكمي پيشرفته است )) و بعد گفته است علت مرگ خونريزي ناشي از پارگي عروق و آلت جرح جسم سخت فرورونده غير نوك تيز مي باشد، يعني مثل چاقو وامثال آن نبوده بلكه آهن بوده است يعني وسيله قتل همان تراكتور بوده است 0 راننده تراكتورهم غير از اين آقا، كسي ديگري نبوده و صدمات وارده با اين شدت ، وسيله او بوده است 0
پيداست در مساله قتل وقتي آلت معمولا" كشنده باشد قصدقتل لازم نيست مضافا" اينه انگيزه قتل هم وجود داشته باشد0 سوابق اختلاف و درگيري درمحل حادثه كه منجر به زدوخورد گرديده است انگيزه عمل بوده است 0
بنا به مراتب بنظر حقير قتل عمدي است و همانگونه كه دادگاهها راي داده اند و خود جناب پيشنمازي از نظر شرعي به مساله توجه فرموده اند قتل عمد است و راي دادگاهها صحيح است 0

رئيس : جناب آقاي سيدعبدالله رضائي
در مورد بحث چند موضوع محرز ومسلم است 0 موضوع اول تحقق امر قتل و دوم قاتل بودن مهتم ، اما موضوعي كه مورد ترديد است و تشكيل جلسه هم به منظور بحث و بررسي آن مي باشد اين است كه آيا اين قتل تعمدا" صورت گرفته يا غير عمدي بوده ؟
دادگاهها موضوع تعمد را محرز ومسلم گرفته اند و حكم به قصاص داده اند با ادله اي كه در آن موقع بيان داشته اند اما شعبه ديوان عالي كشور در تعمد قتل ترديد مي كند به اين معني كه مي فرمايند متهم در همه موارد منكر قتل است ومنظور اين است كه منكر قتل عمد است نه منكر قتل بطور كلي 0
اما آنچه كه از محتواي پرونده استنباط و استفاده مي شود اين است كه باتوجه به انگيزه قتل كه شخصي قاتل آن را بيان داشته مي توان مورد را از موارد دفاع مشروع تلقي نمود با اين استدلال كه قاتل مشغول شخم زدن و تهيه مقدمات كار زراعت بوه مقتول و همراهانش به قصد درگيري با اين دو نفر كه مشغول زراعت هستند حركت مي كنند، آقاي محمد حركت مي كند كه بيايد جلوي اينهارابگيرد و ايجاد درگيري مي كند حتي در يكي از صفحات اين گزارش داريم كه آقايان يعني متهمين مي گويند: اين آقايان با عده زيادي آمده بودند سراغ ما، حدود بيست نفر بر سر ما ريختند براي جلوگيري از كارما و در اين مورد نه دادگاه تحقيقي نموده و نه ديون عالي كشور و جريان پرونده از اين جهت مبهم است مستبعد نيست كه كشتن جنبه دفاعي داشته باشدزيرا با حمله مقتول وهمراهانش جهت تعطيل كردن امر شخم حادثه قتل پيش آمده و در همين جريان يكي از اينهاكشته شده است وتعمدي در كار نبوه بلكه بعنوان دفاع ، آقائي كه سواربر تراكتور بوده ويراژ مي رفته و گاوآهن را بالا برده ودور خودش مي چرخانده و از ترس جان خودش اين كار را مي كرده كه موجب قتل مي گردد و دفاع متهم منجر به اين جريان مي شود0
ثانيا" در مورد اينكه گفته اند متهم با تراكتور عمدا" روي مقتول رفته واو را كشته صحت ندارد0 گواهي پزشكي بر اين امر دلالت نمي كند و طبعا" هم نمي توان قبول كرد زيرا اگر تراكتور روي بدن انساني برود با آن سنگيني كه چند تن است خودش مي كند و اورا مي كشد در حالي كه پزشكي قانوني مي گويد در اثر جراحات وارده و خونريزي فوت كرده است 0 بنابراين حداقل شبه ايجاد مي شود كه اين قتل عمدي بوده يا نه و روي اين حساب بنده نتيجتا" راي شعبه ديوان عالي كشور را تاييد مي كنم و فقط بايد ديه داده شود و حكم قصاص در اينجا بي مورداست 0

رئيس : جناب آقاي سپهوند
ماهم در برخورد تراكتور با اين شخص هيچ ترديدي نداريم برخوردكرده امااينكه فرمودند قتل حالات مختلف داردآن راهم كاملا" قبول مي كنيم و وقوف داريم كه قتل فروض مخلتف دارد، حالات مختلف دارد، لازم نيست قاتل حتما" قصد قتل داشته باشد اگرعملي راعمدا" انجام بدهد و قصد قتل هم نداشته باشد با شرايطي قتل عمداست 0
تعريف قتل عمد را فرمودند قانون تعريفي نداردولي فقها تعريف كرده اند ازهاق نفس معصومه مكافئه عمدا" وعدوانا"0 يعني قتل موجب قصاص به اين ترتيب بايد باشد و از لحاظ اينكه عمد چيست باز اضافه مي كنند كه ضابطه عمد اين است كه عمد در فعل و عمد درنتيجه هردو، منتهي ما وقتي به قانون مي رسيم مي بينيم ازنظرقانوني حتما" لازم نيست كه قاتل هم قصد در فعل داشته باشد و هم نتيجه رابخواهد اگر قصد فعل دارد ولي عمل نوعا" كشنده است عليرغم آن تعريفي كه فقهااز عمد ارائه مي دهند قتل عمدي است به همه اينهاوقوف داريم 
بنده هم عرضم اين است كه واقعا" گفته اند اين آقا خوابيد و تراكتور آمد و از رويش رد شد حالا ما آن ترديد انتساب اظهارات را به محمد كنار مي گذاريم چون واقعا" مورد ترديد است يك كسي كه به آن نحو در آن محل مصدوم مي شود بعد بيايد خيلي عادي و خيلي راحت آن هم ساعتي بعد در پاسگاه انتظامي به آن نحو توضيح بدهد ما عمدتا" حرفمان اين است كه اگر اين تراكتور عمدا" به اين شخص زده باشد آثارش نبايد به اين صورت باشد، اگر ما قبول بكنيم كه عمدي برخورد كرده با توجه به آثار، به اين معناست كه اين شخص البته كسي كه عمدا" مي خواهد به يكي بزند در يك وضعيت روحي وعادي نيست عده زيادي هجوم آورده اند اوضاع و احوال غيرعادي است حالاما بياييم در اين اوضاع واحوال غيرعادي بگوييم اين شخص اين قدر كنترل دارد، اين قدر تمركز دارد كه دقيقا" بررسي مي كند ومي گويد كه من در اين حد به محمد ضربه وارد مي كنم وبلافاصله هم با دنده عقب از اودور مي شود اين بعيد است ، در اينكه برخورد شده ترديدي نيست 0 محمد هم خودش مي گويند خوابيده روي زمين و اين هم از ترس اينكه به هر حال مورد صدمه واقع نشودتراكتور دايره وار داشته مي چرخيده نه اينكه بزند به اينها ،كسي نبوده در آنجا، خودش بوده و برادرش ، برادر هم قبول دارد رفت و باپاترول برخوردكرد وجلويش گرفتند ونگذاشتند با اتومبيل فرار بكند0
بنده عمدتا" عرضم اين است كه همان طور كه جناب آقاي سليمي هم فرموند واقعا" اگر تراكتور كه دل زمين را مي شكافد و فرمايش حاج آقا رضائي اگر روي يك انسان قرار بگيرد تمام استخوانهايش راخرد مي كند و امعاء واحشاء همه بيرون مي ريزد نمي توان چنين آثاري را داشته باشد مگر اينكه قبول بكنيم كه اين قدر اين مرد تمركز داشته و دقيق و ماهر بوده كه فقط مي خواسته مقتول را از گردوند خارج بكند به اين لحاظ ما گفتيم كه جرم انتسابي عمدي نيست 0
اين آقا به اتهام قتل عمدي تحت تعقيب قرار گرفته بهمين عنوان هم به او تفهيم اتهام شده ، مگر قتل عمدي جرم نيست ؟ مگر وقتي مي گوئيم جرم يك كلي نيست كه همه جرايم را در بر مي گيرد؟ اين چه ايرادي است كه شما به ما مي گيريد آنجا مي فرمايند كه گفته اند جرم انتسابي ، كه اصلا" جرم نيست جرم يك كلي است همه جرايم را در بر مي گيرد عمدي و غير عمدي و آنجا كه مي گوئيم جرم انتسابي قبلا" گفته شده و به متهم به عنوان قتل عمدي تفهيم گرديده بنابراين برخورد تراكتور با اين شخص نمي تواند عمدي باشد و آنكه گفتيم در ((وضعيت موجود)) جا را خالي گذاشتيم كه يحتمل تحقيقات وضعيت را تغيير بدهد گفتيم در وضعيت موجود محل ترديد است ، اظهارنظر قطعي نكرديم 0
بنابراين ما واقعا" با وجدان راحت ، با دقت ، با توجه به كليه جهات حكم دادگاه را نقض كرديم ومطمئن هستيم كه نقض اين حكم هم منطبق با مقررات وموازين اسلامي و هم قانوني است 0

رئيس : جناب آقاي عروجي
در عين حال كه همه عزيزان مطرح كردند و خود شعبه محترم ديوان هم قبول دارد كه حادثه واقعه ، قتل است منتهي در عمدي بودن آن جزميت به يك طرف ندارد يعني از فرمايش فعلي جناب سپهوندو از گزارش ايشان به روشني بر مي آيد كه آن را قتل مي دانندولي درعمدي بودنش مردد هستند يعني به صورت قاطع نتوانستند بگويد غيرعمدي است 0
عزيزاني كه نسبت مي دهند به شعبه محترم كه اين قتل را غير عمدي مي دانند بنده از گزارش ايشان استفاده نكردم عين جمله ايشان را مي خوانم ببنيد از اين جمله اعتقاد شعبه محترم بر غيرعمدي بودن حادثه استنباط مي شود؟
شعبه محترم اين طور مي فرمايد: ((با توجه به محتويات پرونده دليلي بر عمدي بودن برخورد تراكتور و صدمات وارده اقامه نشده و در وضعيت موجود عمدي بودن قتل مورد ترديد است 0)) نمي گويد غير عمدي است من نمي دانم آقايان بزرگواري كه به شعبه نسبت مي دهند كه شبعه مي گويد غيرعمدي است از كجا استفاده اين امر رانموده اند چون شعبه محترم نمي گويد غيرعمدي است مي گويد من مردد هستم كه آيا اين عمدي است يا عمدي نيست بنده به برخي از دلائلي كه مي توان استنباط عمدي بودن قتل را نمود اشاره مي كنم 0
اينكه طرفين بر سر زمين اختلاف عميق داشتند همه قبول داريم و نشانه بارز بر عميق بودن اين اختلاف دو تا حادثه است كه پي در پي رخ داده است ، آن را كه عرض مي كنم كه مقبول عنه حاج آقاي رضائي واقع شده كه در مقام دفاع از شعبه محترم ديوان عالي كشور بر مي آيندومي فرمايند كه متهم درمقام دفاع از خويش بوده ، ايشان در اعتراض به اينكه متهم چنين حرفي نزده كه من در دفاع از خود اقدام كرده ام ، مي فرمايند لازم نيست بگويد، شما بايد احراز كنيد0 حاج آقاي رضائي و ديگر عزيزان ، حادثه قبلي را همزمان و بااين حادثه يكي تلقي كرده اند، آن مطلبي كه متهمين اظهار كرده اندكه ما مورد حمله قرار گرفتيم فقط مربوط به اين دو نفر برادران محمد و فريدون با يك نفر(يعني منحصرا" 3نفر) همراه نيست مي گويندمامورد حمله 20 نفر يا بيشتر يا كمتر قرار گرفتيم ، آن يك حادثه اي قبل از اين حادثه منجر به قتل است حتي مي گويد كه در پاسگاه هم پرونده دارد، اگر اين حادثه واقع شده پس آن 20 نفر كجا هستند وحال آنكه در جريان حادثه دو نفر برادر بنام كامران و شاهپور كسي درصحنه نبوده و از اين طرف هم سه نفر بيشتر نبوده اند يعني محمد با فريدون بوده حالا چه نسبتي فريدون با محمد دارد من نمي دانم ، فريدون بوده و شخصي بنام فيروز يعني در جمع آنچه كه ما از گزارش استفاده مي كنيم در صحنه منجر به مرگ ، پنج نفر بيشتر نبوده انداز اينكه اختلاف بر سر زمين بوده لاريب فيه است واختلاف هم عميق بوده و اينكه اينها با قصد و تصميم قبلي آمده اند در صحنه ، نشانه آن شليك تيرها است 0
ممكن است بعضي ها بگويند كه اگر شليك تير بوده پوكه اي پيدا نشده است بايد عرض كنم در جائي كه شخم مي زنند شخم عميق باتراكتور اگر تير شليك بشود طبعا" نبايد پوكه آن به اين سادگي و راحتي پيدا بشود اصلا" دنبال پوكه هم نرفته اند تا پيدا كنند و اگرهم پوكه نبوده دليل بر عدم تيراندازي و شليك نيست و ما مي بينيم متهمين اين حرف را مطرح نكرده اند كه ما تيري شليك نكرديم 0
بنابراين با توجه به سابقه اختلاف اينها بر سر زمين اگر ما بطور قاطع نگوئيم كه عمد و قصد قبلي بوده ولي بطور مسلح به صحنه آمده اند، و از تراكتور بالاتر وسيله اي براي كشتن نداريم حالا چه طور برخورد كرده و آقا را له نكرده است بنا بر فرمايش آقاي سپهوند و ديگران كه مي فرمايند: اگر عمدي بود بايد لهش مي كرد0 آن يك بحث ديگري است ، ما سراغ آن نرفتيم كه چرا او را له نكرده ما همين قدر مي گوئيم اينها با قصد آمده اند در ميدان ، اگرنگوئيم قصد قتل داشتند، قطعا" و يقينا" عمل مشمول بندب ماده 206 قانون مجازات اسلامي است و هيچ شكي هم وجود ندارد0

رئيس : مذاكرات كافي است 0 جناب آقاي اديب رضوي نظريه جناب آقاي دادستان محترم كل كشور را قرائت فرمايند0
نظر به شكايت اولياءدم مقتول وگزراش پاسگاه انتظامي مربوطه و اينكه محمد000 كه در اين جريان به قتل رسيده پس از درگيري با متهمان در زمان حيات خود اظهار داشته پسران اسماعيل 000به اسامي كامران وشاهپور به او حمله كرده و چند تير شليك نموده اند كه ناچار روي زمين خوابيده ، شاهپور000 كه رانندگي تراكتور را به عهده داشته گاوآهن تراكتور را بالا برده و او را زير گرفته است 0 پزشك معاينه كننده از مقتول آثار وعلائم و صدماتي را كه به بدن او وارد شده در نظريه خودمنعكس نموده و علت مرگ راخونريري ناشي از عروق وآلت جرح را جسم سخت و رونده غيرنوك تيزتشخيص داده است 
فيروز000 و فريدون 000 كه همراه مقتول بوده اند جريان را به ترتيبي كه مقتول در زمان حيات خود بيان داشته تاييد كرده اند0
با توجه به اينكه كارشناسان تصادفات اظهارنظر كرده اندبه لحاظ اينكه برخورد تيغه گاوآهن و ايجاد جرح در حين درگيري به وقوع پيوسته موضوع در عداد تصادفات معمولي برخورد وسيله نقليه نمي باشد و با عنايت به تناقض گوئيهاي شاهپور000 متهم و اينكه سرانجام صريحا" اقرار كرده او گاوآهن را بالا برده و محمد000 از آن جدا شده و به زمين افتاده است و نظر به استفاده متهم از تراكتور براي درگيري با مقتول و اينكه تراكتور را وسيله حمله قرار داده است ظهور در قصد وي دارد0 لذا ارتكاب قتل عمدي از ناحيه متهم محرزو مسلم است و آراء دادگاههاي عمومي رزن مبني بر قصاص نفس متهم موجه بوده و معتقد به تاييد آن مي باشم 0

رئيس :آقايان لطفا" آراء خود را در اوراق راي مرقوم فرمايند0

رئيس : اعضاء محترم حاضر در جلسه 31 نفر، اكثريت 18 نفر راي دادگاه عمومي رزن را تاييد كرده اند و اقليت 13 نفر راي شعبه محترم بيست ديوان عالي كشور را صحيح دانسته اند0

مرجع : كتاب مذاكرات وآراء هيات عمومي ديوان عالي كشور
سال 1376 ، دفترمطالعات وتحقيقات ديوان عالي كشور، چاپ اول
تهران 1378 ، چاپ روزنامه رسمي كشور
صفحه 281 تا298