رای وحدت رويه ديوان عالی كشور

پرونده اصراري كلاسه : 3/3/9189ح
رديف :  76/34

بسمه تعالي
راي هيئت عمومي ديوان عالي كشور(شعب حقوقي )
اعتراضات تجديدنظرخواه نسبت به دادنامه شماره 291382/8/76شعبه 5 دادگاه عمومي رشت وارد و موجه بنظرنميرسد زيرامندرجات صورتجلسه مورخ 6/1/65 تنظيمي فيمابين اصحاب دعوي و ساير اوراق پرونده مالكيت تجديدنظرخوانده را نسبت به منافع بوفه سينما كه در اثر حريق و تبديل آن به مجتمع ورزشي از بين رفته ، مدلل ميدارد و چون از بين رفتن سينما و تبديل آن به مجموعه ورزشي كه ناشي از عمل تجديدنظرخواه است مسقط حق كسب و پيشه تجديدنظرخوانده نخواهد بود لذا راي دادگاه منطبق با دلائل دعوي و موازين قانوني تشخيص و مستندا" به بند((ح )) ماده 23قانون تشكيل دادگاههاي عمومي و انقلاب باكثريت آراء ابرام ميشود0

* سابقه *
بسمه تعالي
رديف : 76/34 هيئت عمومي
تاريخ رسيدگي : 19/11/1376
شماره دادنامه :226/2
تجديدنظرخواه : بنياد جانباران انقلاب اسلامي گيلان بنشاني رشت ، جاده فومن ، حافظ آباد
تجديدنظرخوانده : آقاي احمد كامران ساكن رشت :    نبش خيابان 165 پلاك 3، طبقه 2
تجديدنظرخواسته : دادنامه شماره 291386/8/76صادره ازشعبه پنجم دادگاه عمومي رشت در پرونده كلاسه 75/1089
تاريخ ابلاغ دادنامه به تجديدنظرخواه :10/9/74
تاريخ وصول دادخواست تجديدنظر: 30/9/76
مرجع رسيدگي : شعبه سوم ديوان عالي كشور
هيئت شعبه :آقايان مهدي منشي زاده منوچهررئيسي  علي خوشوقتي مستشار
خلاصه جريان پرونده
در تاريخ 20/2/72 آقاي سيداحمد كامران دادخواستي بطرفيت بنياد جانبازان استان گيلان وسازمان تبليغات استان گيلان (حوزه هنري )بخواسته مطالبه مبلغ چهل ميليون ريال بابت حق كسب و پيشه (سرقفلي ) بوفه سينما فلسطين (مولن روژسابق ) با احتساب هزينه دادرسي بدادگاه حقوقي يك رشت تسليم و توضيح داده سينمافلسطين وبوفه آن بموجب اسنادجداگانه دراجاره اينجانب بوده وحق سرقفلي (كسب وپيشه )بوفه سينماطبق سند صلح شماره 140572 17/4/1357 دفتراسناد اسناد رسمي شماره 2 رشت از مستاجرين قبلي خريداري و اجاره بهاي آن نيز، جدا از اجاره بهاي سينما به مالكين پرداخت شده 0 پس از پيروزي انقلاب اسلامي سينما مصادره شد و در اختيار بنياد مستضعفان قرار گرفت و بنياد مذكور بوفه سينما را نيز من غيرحق از يدمن خارج ساخت كه بر اثر دادخواهي ، مجددا" آنرا در تاريخ 18/10/68 به من تحويل داد و تا زمان وقوع حريق در سينما تحت اختيار من بود0 طبق صورتجلسه شماره 370/616/1/65بنياد ضمن تصديق تعلق حق كسب و پيشه به من اجور26 ماهي كه بوفه ازتصرف من خارج شده بود، پرداخت ننموده و در صورتجلسه مذكور قيد شده كه پس از بازسازي سينما، بوفه آنرا به من تحويل دهد0 اخيرا" بنياد مستضعفان تصميم گرفته ، سينا را به مجتمع وررزشي تبديل كند چون محل كسب (بوفه ) به تبع سينما ميتواند وجود داشته باشد با تبديل سينما به سالن ورزشي بوفه موضوعا" تعطيل است واينجانب حق كسب و پيشه خود را با جلب نظر كارشناس وفق مقررات مطالبه ميكنم و تقاضاي صدورحكم بشرح خواسته رادارد0 پرونده بدوا"درشعبه دوم دادگاه حقوقي يك و پس از تشكيل دادگاه عمومي در رشت در شعبه دوم دادگاه مرقوم در جريان رسيدگي قرار كرفته 0 سازمان تبليغات اسلامي در پاسخ به دعوي اظهارداشته سينمااز بدوتوقيف و مصادره تحت پوشش بنياد استان گيلان بوده ودرسال 60 آتش گرفته وازآن تاريخ بلااستفاده مانده  و جهت حفظ و نگداري تاسيسات ،مانند بقيه سينماهاتحويل اين موسسه كه خود زيرمجموعه بنياد است ،قرارداشته ازنيمه دوم سال 1369 سينماهاي بنياد تحويل حوزه هنري گرديدو مجددا" بر اساس بند ((ح )) صورتجلسه مورخ 25/2/71 مجددا" سينما به بنياد استان گيلان تحويل گرديد وبقرار اطلاع بنياد استان سينما را تبديل به باشگاه ورزشي نموده و بدين ترتيب دعوي به اين حوزه توجه نداردو تقاضاي رد دعوي را نموده است 0 خواهان متعاقبا" دعوي خود را نسبت به سازمان تبليغات اسلامي مسترد داشته است بنياد مستضعفان و جانبازان بشرح لوايح تقديمي اظهار داشته :سينمافلسطين به علت آتش سوزي ازحيزانتقاع ساقط شده و چون آتش سوزي خارج از اراده و تصميم متصديان امر بوده مسئوليتي متوجه بنياد نيست 0از طرفي خواهان يد استيجاري ندارد و سرقفلي به كسي تعلق ميگيرد كه مستاجر باشد 0 مشاراليه طبق صورتجلسه مورخه 6/1/65 كليه اجور پرداختي خود را مسترد داشته و اين موضوع قرينه ايست براينكه يداستيجاري خود را ....نموده واجوربعدازايام مذكورراهم پرداخت ننموده تا جهتي براي وجود رابطه استيجاري حاصل گردد و در متن صورتجلسه عنوان نموده با آتش سوزي سينما هيچگونه داعيه وحق ديگري در مورد بوفه سينما و اجاره آن و هرگونه درآمد و خسارت وارده ندارد و تقاضاي صدور حكم به رد دعوي را دارد0 نماينده بنياد در جلسه دادرسي اظهار داشته در صورتجلسه مورخ 6/1/65 بنياد فقط حق اولويت خواهان را دربهره برداري ازبوفه درضورت فعال شدن سينما پذيرفته است 0 اگر سينما داير ميشد از جهت واگذاري بوفه آن بخواهان شكي وجود نداشت  اما چون اصل قضيه كه فعال شدن سينما باشد منتفي گرديده واگذاري بوفه عملا" منتفي است دادگاه وضعيت ثبتي ملك مورد دعوي را استعلام و براي تعيين ميزان حق كسب وپيشه خواهان به نرخ متعارف روزقراررجاع صادرامر به كارشناسي صادر نمود وكارشناس منتخب ميزان حق كسب وپيشه را 000/000/4 ريال برآورد كرده كه نظريه وي مورد اعتراض بنياد مستضعفان قرار گرفت دادگاه كفايت رسيدگي را اعلام و ضمن صدور قرار رد دعوي به لحاظ عدم توجه آن به سازمان تبليغات اسلامي در مورد بنياد مستضعفان خلاصتا" بشرح زير راي صادرمينمايد: با توجه به مصالحه نامه رسمي شماره 17170527/4/57 حق سرقفلي خواهان محرز است و در صورتجلسه مورخه 6/1/65 فقط حق مطالبه اجورو خسارت ايام عدم استفاده خواهان اسقاط گرديده و حق سرقفلي ساقط نشده است و باتوجه به تبديل سينما عدم امكان بهره برداري خواهان لطمه بر  حق و مال وي دارد و به استناد مواد 1و2 قانون مسئوليت مدني و نظريه كارشناس كه اعتراض موثري نسبت به آن معمول نگرديده ،بنياد مستضعفان و جانباران را به پرداخت مبلغ چهل ميليون ريال در حق خواهان محكوم مينمايد در مورد مطالبه خسارات دادرسي نيز بلحاظ غيرشرعي بون حكم بر بطلان دعوي صادر شده است 0بنياد مستضعفان نسبت به راي صادره اعتراض و درخواست تجديدنظرنموده و اعتراض وي اينستكه سينما طبق حكم دادگاه انقلاب اسلامي مصادره شده وبه استناد راي وحدت رويه شماره 2581/12/71 هيئت عمومي ديوان عالي كشوراگر كسي ادعاي حقي در آن بنمايد رسيدگي در صلاحيت دادگاه انقلاب اسلامي است 0 سينما پس از سوختن به همان صورت باقي مانده و تبديل نشده و بهره برداري از آن مقدور نيست و نتيجتا" استفاده از حق مالي ادعائي خواهان بكيفيت معروضه ، به فرض استحقاق ، محقق مانده است 0 از طرفي مطالبه سرقفلي با هيچيك از موارد مصرحه در قانون روابط موجر ومستاجر مطابقت ندارد زيرا مطالبه سرقفلي منحصر به موارد مندرج درآن قانون از قبيل تخليه ، احداث بنا و احتياج شخصي وغير آن شده است و تقاضاي نقض دادنامه معترض عنه رادارد. شعبه سوم ديوان عالي كشور برابر دادنامه شماره 278/73/5/74 خلاصتا" چنين راي داده است : اعتراض تجديدنظرخواه وارد است زيرا اولا" بشرح دادخواست بدوي خواهان مبلغ چهل ميليون ريال بابت حق كسب وپيشه ( حق سرقفلي ) بوفه سينما فلسطين مطالبه نموده و بشرح لايحه تقديمي براي اولين جلسه دادرسي خواسته دعوي را تحت همان عنوان تكرار كرده و بموجب ماده 2 قانون آئين دادرسي دادگاه مكلف بوده درحدود خواسته خواهان بدعوي مطروحه رسيدگي و راي قانوني صادر نمايد و اقدام دادگاه بصدور حكم محكوميت خوانده به استناد مواد 1و2 قانون مسئوليت مدني وجه قانوني نداردچه آنكه از ناحيه خواهان دعوي مطالبه خسارت اقامه نشده كه تمسك دادگاه به مواد مرقوم موجه باشد ثانيا" حق كسب و پيشه با تجارت بموجب مقررات قانوني قبلي روابط مالك و مستاجر مصوب سال 1329ومتعاقبا" بموجب قانون روابط موجر و مستاجر مصوب 1356 جعل و بر قرار شده وحدوداستحقاق مستاجر را هم در مطالبه چنين حقي در بندهاي (1 تا3 ماده 15 و ماده 19 و تبصره يك ذيل اين ماده تبيين نموده لكن دعوي خواهان بخواسته مطالبه حق كسب و پيشه به كيفيت مطروحه با هيچيك از موارد مذكور در مواد فوق از قانون روابط موجر و مستاجر مصوب سال 1356 مطابقت ندارد ثالثا" صورتجلسه مورخ 6/1/65 كه متعاقب آتش سوزي سينماي فلسطين تنظيم شده و طرفين صحت صدور و اصالت آنرا تاييدنموده اند مربوط به تصديق طلبكاري  آقاي كامران صاحب امتياز و سرقفلي بوفه سينما فلسطين بوده و مشعر است بر اينكه معادل مبلغ  600/526/1 ريال بابت كليه حق و حقوق آقاي كامران مورد تائيد بنياد قرار گرفته و مشاراليه در قبال دريافت اين مبلغ تصديق نموده ، كليه مطالبات خود را كه شامل اجاره بهاي بوفه و اثاثيه موجود درآن است دريافت داشته و از زمان آتش سوزي سينما هيچگونه داعيه حقوقي ، با توجه به راكد بودن سينما و بوفه آن در خصوص اجاره بها وهرگونه درآمد ديگر و خسارات از بنياد ندارد و در قمست اخير صورتجلسه تصريح گرديده : بديهي است پس از مرمت سينما و راه اندازي آن بنياد همكاري لازم را با آقاي كامران در جهت بهره برداري از بوفه با در نظر گرفتن ضوابط و حقوق قانوني مشاراليه بعمل خواهد آورد0 با اين ترتيب دعوي خواهان تحت عنوان مطالبه حق كسب يا پيشه توجيه قانوني و قراردادي ندارد و به كيفيت مطروحه مسموع نيست ودادنامه تجديدنظر خواسته كه خلاف دلالت اوراق و مدارك مضبوط در پرونده و موازين قانوني صادر شده نقض و رسيدگي مجدد به شعبه ديگر دادگاه عمومي رشت محول گرديده است 0 پرونده پس از وصول با كلاسه 25/1089 در شعبه پنجم دادگاه عمومي رشت درجريان رسيدگي قرارگرفته دادگاه پس از استماع توضيحات و مدافعات طرفين كفايت رسيدگي را اعلام و ضمن شرح دعوي واقدامات معموله خلاصتا" بشرح زيرراي صادرمي نمايد: نظر به اينكه بموجب اسناد و مدارك پيوست پرونده خصوصا" صورتجلسه شماره 47/16 6/1/75 (ظاهرا" منظور صورتجلسه مورخ 6/1/65 است ) تنظيمي بين سرپرست بنياد مستضعفان گيلان و خواهان دعوي ، مالكيت ايشان بر منافع (حق كسب و پيشه )يكباب بوفه مستقر در سينماي فلسطين سابق محرز است و حدوث حريق و تخريب سينما و تبديل آن به مجموعه ورزشي ، مالكيت منافع را زايل و منتفي نمي نمايد، هر چند قانون روابط موجر و مستاجر مصوب سال 1356 خصوصا"ماده 19آن طريقه استيفاء منافع مورد اجاره را بيان نموده است ليكن پيش بيني قانون مذكور ناظربه مواردي است ك عين مستاجره وجود داشته باشددرحاليكه در پرونده حاضر عين مستاجره بر اثر اقدامات خوانده با تبديل سينما به سالن ورزشي كلا" از بين رفته است لذا مورد خارج از شمول ماده 19 قانون فوق الذكر ميباشد ومستندا" بمواد 1و2 قانون مسوليت مدني حكم برمحكوميت خوانده به پرداخت مبلغ چهل ميليون ريال بابت حق كسب و پيشه يكباب بوفه مستقر در سينما فلسطين سابق رشت در حق خواهان صادر نموده بنياد مستضعفان و جانبازان به راي صادره اعتراض و درخواست تجديدنظر نموده و اعتراضات وي تكرار مطالبي است كه در جريان دادرسي عنوان شده تجديدنظرخوانده بشرح لايحه جوابيه اظهار داشته : هيچگاه از حق قانوني خود اعراض نكرده ام ، تجديدنظر خواه با تبديل سينما به مجموعه ورزشي حقوق قانوني و شرعي مرابه حال تعليق در آوردن و اكنون سينمائي وجود ندارد تا بوفه آن مطرح باشد و در چنين حالتي گريزي نيست چون اينكه مطالبه سرقفلي بصورت مطالبه خسارت وارده در اثر بسته شدن مورد اجاره از طرف موجرودر قالب قانون مسئوليت مدني صورت گيرد و... چه عنواني ميتوانم احقاق حق كنم و مطالبه سرقفلي در شرايط موجود ازطرف من در واقع مفيد همين معناست كه موردتوجه دادگاه نيز قرار گرفته و راي بر اساس مواد 1و2 قانون مسئونيت مدني صادر شده و تقاضاي ابرام دادنامه معترض عنه را دارد0 پرونده جهت رسيدگي بديوان عالي كشور ارسال و به اين شعبه ارجاع شده است لوايح طرفين هنگام شور قرائت و محتويات پرونده مورد توجه قرار خواهد گرفت 0 هيئت شعبه در تاريخ بالا تشكيل گرديد و پس از قرائت گزارش آقاي دكتر علي خوشوقتي عضو مميز و اوراق پرونده مشاوره نموده چنين راي ميدهد: نظر باينكه دعوي خواهان بخواسته مطالبه حق كسب و پيشه اقامه گرديده كه در شعبه دوم دادگاه عمومي رشت مطرح رسيدگي قرارگرفته و اين دادگاه باستناد مواد 1و2قانون مسئوليت مدني بنيادمستضعفان و جانبازان را بپرداخت مبلغ چهل ميليون ريال درحق خواهان محكوم نموده است و نظربانيكه شعبه سوم ديوانعالي كشور در مقام رسيدگي تجديدنظر بشرح دادنامه شماره 7278/5/77دادنامه شماره 2674/7/73 شعبه دوم دادگاه عمومي رشت را نقص و رسيدگي مجدد را بشعبه ديگر دادگاه عمومي رشت محول نموده و نظر بانيكه شعبه پنجم دادگاه عمومي رشت كه رسيدگي پس از نقص راعهده دار بوده ولي دادنامه شماره 291382/8/76 مجددا" با همان استدلال قبلي و باستناد مواد 1و2 قانون مسئوليت مدني بصدور حكم محكوميت خوانده بپرداخت مبلغ چهل ميليون ريال از بابت حق كسب و پيشه در حق خواهان صادر نموده و نظر بانيكه راي دادگاه اخيرالذكر مستند بهمان علل واسبابي صدور يافته كه راي منقوض شعبه دوم دادگاه عممي رشت  مبتني برآن بوده است از اين رو با لحاظ ماده 576 قانون آئين دادرسي صدور واينكه شعبه سوم ديوانعالي كشور برعايت بند ح ماده 23 قانون تشكيل دادگاههاي عمومي و انقلاب نميتواند استدلال دادگاه را بپذيرد از اين رو راي تجديدنظر خواسته اصراري محسوب است و بايستي در جلسه عمومي شعبه حقوقي ديوانعالي كشور مورد رسيدگي قرار گيرد مقرر ميدارد دفتر پس از ثبت نتيجه پرونده را جهت طرح در هيئت عمومي اصراري باداره دفتر ديوانعالي كشور ارسال نمايد0 بتاريخ روز سه شنبه :23/2/1377 جلسه اصراري حقوقي هيئت عمومي ديوانعالي كشور به رياست حضرت آيت الله محمد محمدي گيلاني رئيس ديوانعالي كشور و با حضور جناب آقاي مهدي اديب رضوي نماينده دادستان محترم كل كشور و جنابان آقايان روسا و مستشاران واعضاء معاون شعب حقوقي ديوانعالي كشور بشرح ذيل تشكيل گرديد0 پس از طرح موضوع و قرائت گزارش و بررسي اوراق پرونده و استماع عقيده جناب آقاي مهدي اديب رضوي نماينده دادستان محترم كل كشور مبني بر :((حسب سوابق امر خواهان دادخواست خود را بعنوان مطالبه حق كسب و پيشه در دادگاه مطرح نموده است و مفاد صورتجلسه مورخ 6/1/65 كه پس از آتش سوزي سينما فلسطين تنظيم شده دلالت بر اين دارد كه بنياد مستضعفان و جانبازان مبلغي بابت حق و حقوق خواهان به وي پرداخت نموده و مشاراليه تصديق نموده مطالبات خود را كه شامل اجاره بهاي بوفه و اثاثيه موجود در آن است دريافت داشته و نيز تصريح شده است پس از مرمت سينما و راه اندازي در جهت بهره برداري از بوفه با در نظر گرفتن ضوابط و حقوق قانوني مشاراليه عمل خواهد شد بنابراين با توجه بمراتبي كه در صورتجلسه مورد توافق قرار گرفته است بنياد خواهان را مستاجر شناخته و حقوق قانوني وي را قبول كرده است و هرچند حريق و تخريب سينما مستند به عمل موجر نبوده است لكن چون موجر قصد تجديد بنا و تبديل محل سينما به مجموعه ورزشي را دارد و واگذاري بوفه عملا" منتفي است و بنياد عهده دار حقوق وي ميباشد لذانتيجتا" معتقد به تائيد آراء دادگاههاميباشم 0)) مشاوره نموده واكثريت بدين شرح راي داده اند:

مرجع :
آرشيو دفتروكالت آقاي پرويزچگيني وكيل دادگستري

97